Portal

Σταμάτης Πουλακιδάκος

Πριν ξεκινήσουμε τη συζήτηση αυτή, θα πρέπει να πούμε ότι ο Τραμπ δεν εκφέρει «οποιοδήποτε λόγο», αλλά συχνά-πυκνά εκφέρει λόγο μίσους -εξ αιτίας της ακροδεξιάς του ιδεολογίας- σε συνδυασμό με αναξιόπιστες πληροφορίες (αυτές που έχει επικρατήσει στη δημόσια συζήτηση να αποκαλούνται ψευδείς ειδήσεις-fake news).  Οπότε, ακριβώς σε αυτά τα σημεία εντοπίζεται το βασικό πρόβλημα του λόγου που εκφέρει ο πρώην «πλανητάρχης». Να σημειώσουμε ότι ως λόγος μίσους μπορεί να οριστεί οποιαδήποτε -κυρίως δημόσια εκφερόμενη- εμπρόθετη μορφή επικοινωνίας (είτε εντός, είτε εκτός διαδικτύου) που εμπεριέχει είτε άμεσα, είτε έμμεσα μίσος/απαξίωση/προσβολή προς συγκεκριμένα άτομα ή/και -κατ’ επέκταση- προς συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες, επιτιθέμενη σε ταυτοτικά τους χαρακτηριστικά, στη βάση κυρίαρχων κοινωνικών κατασκευών και αξιών (δημιουργώντας, ενισχύοντας και διαιωνίζοντας κοινωνικές προκαταλήψεις), με σκοπό να απαξιώσει στην αντίληψη του κοινωνικού συνόλου αυτά τα άτομα ή τις ομάδες και συνακόλουθα να τα περιθωριοποιήσει ή και να τα εξαλείψει, με ό,τι συνέπειες μπορεί αυτό να συνεπάγεται σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο, ενώ οι «ψευδείς ειδήσεις» αφορούν πληροφορίες επί επίκαιρων γεγονότων, οι οποίες σε γενικές γραμμές στερούνται αξιοπιστίας και γεγονικότητας, δηλαδή «σύνδεσης» με την πραγματικότητα.

Ερχόμενοι στον αποκλεισμό του Τραμπ από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οποιαδήποτε μορφή απαγόρευσης της έκφρασης δύναται να προσδιοριστεί ως πράξη ενάντια στην ελευθερία του λόγου (λογοκρισία) και μπορεί να θεωρηθεί προβληματικό ως μέτρο, ακόμα και στην περίπτωση προάσπισης δημοκρατικών θεσμών (βλ. περίπτωση Τραμπ και τους συνεχείς παντελώς αβάσιμους ισχυρισμούς του ότι οι εκλογές του Νοεμβρίου του 2020 ήταν «νοθευμένες»). Η βασική κριτική γύρω από τη λογοκρισία -πέραν του ότι αντίκειται στη θεμελιώδη αρχή της ελευθερίας του λόγου- έγκειται και στο ότι συνιστά μια μέθοδο που μπορεί να εφαρμοστεί είτε προληπτικά (πριν δημοσιευτεί κάτι), είτε εκ των υστέρων («κατεβάζοντας» κάποιο ήδη δημοσιευμένο περιεχόμενο), έναντι οποιουδήποτε περιεχομένου, είτε συνιστά προβληματική περίπτωση (όπως τα μηνύματα του Τραμπ), είτε όχι. Μπορεί, δηλαδή, πολύ εύκολα να γίνει κατάχρηση αυτού του μέτρου από οποιοδήποτε άτομο ή θεσμό επιθυμεί να «χτυπήσει» απλά αντίπαλες και «μη αρεστές» απόψεις, χωρίς απαραίτητα οι τελευταίες να είναι προβληματικές.

Ειδικά για την περίπτωση Τραμπ, το συγκεκριμένο μέτρο (του αποκλεισμού του από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, άρα της προληπτικής λογοκρισίας) εφαρμόστηκε ως απάντηση στην επιχειρούμενη συνταγματική εκτροπή εκ μέρους του, δια της εισβολής στο Καπιτώλιο την ημέρα και ώρα της συνεδρίασης για την επικύρωση του αποτελέσματος των εκλογών. Μολονότι μπορεί να χαρακτηριστεί ως μέτρο «έκτακτης ανάγκης», λόγω του πρωτοφανούς αυτού συμβάντος, το χρονικό σημείο στο οποίο έλαβε χώρα, δύναται να ευνοεί επικοινωνιακά τον Τραμπ και να τον ηρωοποιεί περαιτέρω, τουλάχιστον στα μάτια των οπαδών του, η εισβολή αυτή ήταν ακόμα μία «επίδειξη δύναμης» εκ μέρους του Τραμπ, μετά τα 74+ εκατομμύρια ψήφων που συγκέντρωσε στις πρόσφατες εκλογές.

Κατά την άποψή μου, σε νομικό επίπεδο, ο ακροδεξιός Τραμπ -και βασικά οποιοσδήποτε βρίσκεται  σε θέση εξουσίας, καθώς η μεγαλύτερη εξουσία θα πρέπει να θεωρείται μεγαλύτερη ευθύνη, όχι πηγή περισσότερων προνομίων- θα πρέπει να κρίθεί με βάση τις δηλώσεις και τις πράξεις του. Από τη στιγμή που προέτρεψε σε πολιτειακή εκτροπή τους οπαδούς του, θα πρέπει να δικαστεί τόσο γι αυτό, όσο και για τη συστηματική διασπορά ψευδών πληροφοριών, οι οποίες υποβαθμίζουν συστηματικά τη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος. Δεν θα έπρεπε πάντως να λογοκριθεί και οπωσδήποτε όχι τη στιγμή που ήδη έχει δημιουργήσει το δικό του «στρατό» ακολούθων, αρκετοί εκ των οποίων είναι διατεθειμένοι ακόμα και να καταλύσουν δημοκρατικές διαδικασίες.