Portal

Ευδοκία Δανάη Ανδρονικίδου

Η Ελλάδα είναι γνωστή για την γέννηση της Δημοκρατίας και την διαλλακτικότητα των αρχαίων Αθηναίων. Η ελευθερία του λόγου και η ελευθερία της έκφρασης είναι κατοχυρωμένα δικαιώματα του Συντάγματος και κατά κύριο λόγο κοινώς αποδεκτά από όλους. Το διαδίκτυο προσέφερε τόσο στους Έλληνες, όσο και στην παγκόσμια κοινότητα, την δυνατότητα συμμετοχής στον δημόσιο διάλογο και σχολιασμό της επικαιρότητας. Το twitter άρχισε να λειτουργεί ως μία άλλη Πνύκα, στην οποία μέσω hashtags και καυστικών σχολιασμών δημόσια πρόσωπα και γεγονότα αναλύονταν, αξιολογούνταν και “καταδικάζονταν”. Ιδιαίτερα, σε καιρούς εθνικών και κοινωνικών κρίσεων που ακολούθησαν, με την ανάδυση της ακροδεξιάς στη Δυτική και Νότια Ευρώπη, συζητήσεις και προβληματισμοί σχετικά με την κυρίαρχη ιδεολογία και την ανοχή στην ρητορική μίσους άρχισαν να προκύπτουν.

Σχετικά πρόσφατα πραγματοποιήθηκε στην πλειονότητα των Δυτικών κρατών ποινικοποίηση της παράνομης και ισχυρής ρητορικής μίσους. Το παραπάνω γεγονός, συνέβαλε στην πιο συχνή χρήση έμμεσων μορφών αυτής. Με την φράση “λόγος μίσους” και ρητορικής μίσους  αναφερόμαστε σε εκφράσεις που προωθούν ρητά ή έμμεσα την υποκίνηση σε άσκηση βίας ή πρακτικών διάκρισης. Η χρήση λόγου μίσους οδηγεί στην αναπαραγωγή βλαβερών στερεοτύπων και κατ’ επέκταση στην διεύρυνση κοινωνικών χασμάτων μεταξύ της προνομιούχας πλειονότητας και των μειονοτήτων. Η βασική προβληματική πτυχή του ζητήματος αυτού είναι το περιβάλλον της κοινωνικής συναίνεσης, στην οποία και βρίσκει καταφύγιο. Η έκφραση βλαβερών απόψεων είναι το σύμπτωμα μίας παγιωμένης προβληματικής αντίληψης . Το ζητούμενο της καταπολέμησης της ρητορικής μίσους αφορά την ανατροπή της σεξιστικής, ρατσιστικής και καταπιεστικής νοοτροπίας και τρόπου σκέψης. Ο σπουδαίος ρόλος της γλώσσας στην διαδικασίας της κοινωνικής κατασκευής των κοινωνικών νορμών αναγνωρίζεται και επιτάσσει την σημαντικότητα επίλυσης τέτοιων παθογενειών. Την έκφραση ξεκάθαρα βλαβερών σχολίων, από δημοφιλείς προσωπικότητες, πολύ συχνά ακολουθεί ένας καταιγισμός κριτικών στο διαδίκτυο και ελάχιστη έως και μηδαμινή ανοχή σε αυτά. Τι γίνεται ωστόσο, στον καθημερινό λόγο; Στις περιπτώσεις, όπου η ρητορική μίσους προστατεύεται από τα ιερά πλαίσια της “ψυχαγωγίας”;

 Η δυσκολία ανίχνευσης και αντιμετώπισης προσβλητικού και προβληματικού λόγου έγκειται στην ελαφρότητα, με την οποία συχνά παρουσιάζεται αυτός από τον περίγυρο. Σχόλια που αναπαράγουν τον σεξισμό, την ξενοφοβία και τον ταξικό ρατσισμό αποτελούν πολλές φορές αντικείμενο διακωμώδησης χωρίς να αναγνωρίζεται η σοβαρότητα τους. Τα άτομα μπορούν να συμβάλουν στην διάδοση τέτοιων στερεοτύπων εν αγνοία τους, καθώς δεν γνωρίζουν το βαρύτατο κοινωνικό αντίκτυπο αυτών. Σε ένα κοινωνικό πλαίσιο μεταναστευτικής κρίσης, έμφυλης βίας και ανισότητας ο λόγος είναι πολλά παραπάνω από απλός δίαυλος επικοινωνίας, είναι εργαλείο επιβολής και πολιτισμικής ανάγνωσης.

 Η δυνατότητα αναγνώρισης ενός προβλήματος είναι ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση του. Ο τηλεθεατής και ο χρήστης του διαδικτύου είναι στον πυρήνα του πολίτης και χρειάζεται να διαθέτει τα εργαλεία αποκωδικοποίησης των εννοιών που καταναλώνει. Είναι σημαντικό να έχει το άτομο την ικανότητα αναγνώρισης της ρητορικής μίσους, να συζητά και να ενημερώνεται γι’ αυτή. Η διάθεση χώρου για διάλογο και κατανόηση είναι εξίσου απαραίτητη στην διαδικασία εξάλειψης του μίσους από την γλώσσα και την κοινωνία. Η τεχνολογική άνθηση επέτρεψε στον άνθρωπο να αψηφήσει τις γεωγραφικές αποστάσεις. Θα ήταν ωφέλιμο λοιπόν, αυτός να μην δημιουργεί νέα αντικοινωνικά- νοητά σύνορα βάσει φύλου, φυλής, θρησκείας και τάξης.