Portal

Δήμητρα Γκάτση

Ο άνθρωπος και η ελευθερία είναι σαν δυο παράλληλες ευθείες που κάπου στην πορεία των αιώνων, μετά από μερικά θαύματα, σχηματίζουν μερικές τομές. Οι τομές αυτές βέβαια δεν βρίσκουν τον άνθρωπο προετοιμασμένο να συλλάβει και να διαχειριστεί την δική του ελευθερία και πόσο μάλλον του συνανθρώπου του. Έτσι, αναδύονται νέες σχολές -πολύ- μετασωκρατικές οι οποίες είναι υπέρμαχες του μίσους.

Ο λόγος μίσους είναι εκείνος που «κηρύσσει πόλεμο» με οτιδήποτε διαφορετικό. Το τίμημα της διαφορετικότητας είναι η έκφραση της μισαλλοδοξίας, του ρατσισμού σε όλες τις μορφές του, είναι η έξαρση της βίας, είναι η απειλή ότι κάποιος δεν έχει τον ίδιο νου με εμένα. Τα κηρύγματα μίσους επεκτείνονται και ευρύτερα καταδικάζοντας οποιονδήποτε δεν έχει τυποποιημένη σκέψη ή οκνηρή και παθητική στάση, οποιονδήποτε έχει μη ρεαλιστικά όνειρα , οποιονδήποτε φοβόμαστε ότι μπορεί να ευτυχήσει.

Ενώ ανέκαθεν οι ρήτορες ήταν πολλοί, τον τελευταίο καιρό μέσω της ανάδυσης ενός ισχυρού μέσου που επιτρέπει την ανωνυμία, του Διαδικτύου, η σχολή του Μίσους μεγάλωσε. Ο ανθρώπινος λόγος αποτελεί κομμάτι ατομικής και συλλογικής σκέψης, είναι κομμάτι πολιτισμού και παιδείας. Παράλληλα το δώρο της ελευθερίας του, σε συνδυασμό με τις νέες πλατφόρμες, μας δίνει την ευκαιρία να μεταλαμπαδεύουμε αυτή την σκέψη σε κάθε χιλιόμετρο της γης μέσα σε δευτερόλεπτα. Όμως μέσα στην ελευθερία αυτή εμπεριέχονται και έννοιες που την αυτοκαταστρέφουν και την καταχρώνται  όπως η δυσφήμιση, η βωμολοχία , η αρχή της προσβολής και η θυσία της ιδιωτικότητας.

Δεν χρειάζεται να εστιάσουμε στο ποιος βρίσκεται πίσω από το στόχαστρο αυτής της περίτεχνης ρητορικής αλλά στην δυσφορία που επικρατεί στον πολιτισμό μας ώστε να έχουμε την ανάγκη να φυλακίσουμε την ελευθερία κάποιου που δε μοιάζει με εμάς. Η διδαχή ότι τα δικαιώματα μας σταματούν εκεί που αρχίζουν τα δικαιώματα των άλλων για την σχολή του μίσους φαντάζει ανέκδοτο.

Μαζί με την απεικόνιση της ωραιοποιημένης ψηφιακής εκδοχής μας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ένα νέο πολιτισμικό χαρακτηριστικό αναδύεται: να τρεφόμαστε από την δυστυχία του άλλου. Σε μια κοινωνία όπου δεν μπορεί να μας απορροφήσει και που είμαστε πεπεισμένοι ότι δύσκολα θα ευτυχίσουμε, όταν κάποιος το καταφέρνει φαντάζει ανεπίτρεπτο. Η δυστυχία του συνανθρώπου μας είναι ένα μαξιλαράκι ασφαλείας , μια παρηγοριά ότι δεν υποφέρουμε μόνο εμείς. Οι ακροατές των μαθημάτων κακεντρέχειας συνεπώς όσο πιο μετέωροι νιώθουν από την κοινωνία τόσο πιο πολύ γίνονται υποστηρικτές των θεωριών τους και των απαρχαιωμένων αντιλήψεων τους.

Ίσως η ελευθερία λόγου δεν μπορεί να υφίσταται χωρίς το μίσος. Ίσως η ελευθερία έκφρασης απαλλαγμένη από κάθε ψεγάδι να παραλληλίζεται με μια σύγχρονη Ιθάκη στην οποία μπορείς να φτάσεις μόνο με αεροπλάνο αλλά δεν έχει αεροδρόμιο.

Η ενδοσκόπηση, η αποστροφή των υλιστικών προτύπων, η φροντίδα των θεσμών και των αξιών που βρίσκονται σε κρίση είναι η μόνη λύση για την διαφύλαξη της ελευθερίας του λόγου από την ρητορική μίσους . Το νόημα δεν βρίσκεται στην σίγαση των προτύπων μίσους καθώς αυτό είναι αντιφατικό για την ελευθερία. Το νόημα βρίσκεται στην αντικατάσταση τους με εκείνα της αγάπης και της αποδοχής. Εκεί έγκειται ο ρόλος της εκπαίδευσης και των ΜΜΕ καθώς πρέπει να ακούγονται όλες οι φωνές αλλά να παραγκωνίζονται οι κακεντρεχείς με την βούληση και μόνο των ακροατών. Εξάλλου η κοινωνική απομόνωση είναι η μεγαλύτερη τιμωρία για ένα κοινωνικό ον.

Αν καταφέρουμε να απαγκιστρωθούμε από την δίκη μας δυστυχία και από την ασφάλεια του μίσους ίσως μάθουμε πώς να φτάσουμε στην Ιθάκη με πλοίο.