Portal

Αγγελική Πήλιουρα

Γνωρίζοντας το “φως της δημοσιότητας” υποθέσεις προς εκδίκαση εγκλημάτων μίσους, σκανδάλων, καθώς και η ανάδειξη του κινήματος “Me too”, έφεραν στο επίκεντρο περιστατικά ρητορικής μίσους στα μέσα ενημέρωσης. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης οφείλουν να αναφέρονται με αμεροληψία και υπευθυνότητα, στα ευαίσθητα θέματα αναλαμβάνοντας την  ευθύνη, από την οποία συνοδεύονται. Όταν παραγκωνίζεται η ευθύνη αυτή, προς εξυπηρέτηση της επιδίωξης για αυξημένη ακροαματικότητα και τηλεθέαση, οι συνέπειες αντικατοπτρίζονται στην κοινωνία, καθώς σε εκείνη απευθύνονται τα μέσα, συχνά μέσω έντονων επικλήσεων στο συναίσθημα.

Η ισχύς των μέσων ενημέρωσης στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης, κρίνεται αδιαμφισβήτητη και οι πρόσφατες υποθέσεις την επιβεβαιώνουν. Η κάλυψη υποθέσεων από τα μέσα ενημέρωσης, πριν, κατά την διάρκεια και έπειτα από την εκδίκασή τους διαδραματίζει καίριο ρόλο στην ενημέρωση του κοινού και στην “κατεύθυνσή” του. Τα συγκλονιστικά ρεπορτάζ, με σκληρές εικόνες και η εκφορά λόγου μίσους προς κατηγορουμένους εγείρουν ερωτήματα αναφορικά με τον ρόλο των μέσων ενημέρωσης στην προώθηση ή την καταγγελία της ρητορικής μίσους.

Ιδίως, τα τηλεοπτικά πάνελ, τα “tweets και retweets”, αναπαράγουν “αφιλτράριστα” απόψεις και διαδραματίζουν τον ρόλο ενός “λαϊκού δικαστηρίου” το οποίο, συχνά, δεν διακρίνεται από τεκμηριωμένες θέσεις και σίγουρα όχι από πολιτική ορθότητα. Υπό την ομπρέλα μείζονων θεμάτων, συνυφαίνονται άλλα διαχρονικά ζητήματα όπως ο ρατσισμός, ο σεξισμός και η ομοφοβία.

Η ρητορική μίσους στα ΜΜΕ τροφοδοτεί τη διαιώνιση των διακρίσεων και των προκαταλήψεων κατά των ήδη περιθωριοποιημένων κοινοτήτων. “Κανονικοποιεί” στάσεις μίσους, καθίσταται “εύπεπτο περιεχόμενο” στο κοινό, από το οποίο μεταφέρεται στην κοινωνία, προσδίδοντάς της μία μισαλλόδοξη και διχαστική τροχιά.

Η εκτεταμένη προβολή και συζήτηση γύρω από περιστατικά βίας και εγκλημάτων μίσους δημιουργούν την αίσθηση μίας κοινωνίας εύθραυστης, ενώ συνήθως πρόκειται για την “εξαίρεση” και όχι τον κανόνα, εκμαιεύεται το αντίθετο, ευνοώντας την ανάπτυξη μίας πολωμένης κοινωνίας.

Βεβαίως, η ενημέρωση και ο διάλογος γύρω από δικάσιμες υποθέσεις οφείλει να αποτελεί μέρος του περιεχομένου των ΜΜΕ, καθώς προωθεί την ενημέρωση, τη συμμετοχικότητα και την ενσυναίσθηση του κοινού. Προσφέροντας βήμα για την ανάδειξη υποθέσεων, ενδεχομένως περιθωριοποιημένες, προάγεται η συγκρότηση μιας κοινωνίας μη ανεκτικής μπροστά σε περιστατικά αδικίας ή παθογένειας.

Με την προώθηση του σεβασμού και του παραγωγικού διαλόγου για ευαίσθητα θέματα τα μέσα ενημέρωσης δύνανται να ενισχύσουν το δημόσιο διάλογο και να δημιουργήσουν μια πιο εποικοδομητική και συνεργατική κοινωνία.

Το “κοινό περί δικαίου αίσθημα” ικανοποιείται από τα δημοφιλή “τηλεδικαστήρια”, τα οποία ξεφεύγοντας από τα δεοντολογικά τους όρια, καταφεύγουν στη ρητορική μίσους με το τεκμήριο της αθωότητας των κατηγορουμένων, να μην λαμβάνεται υπόψη στην όποια κριτική ή σχολιασμό εξαπολύεται.

Πρόσφατες δικάσιμες υποθέσεις, οι οποίες μονοπώλησαν το ενδιαφέρον των μέσων και συνεπώς του κοινού τους υπήρξαν αυτή της της Ρούλας Πισπιρίγκου, κατηγορούμενη για τις δολοφονίες των τριών παιδιών της, η οποία συγκλόνισε το πανελλήνιο και οδήγησε στο “στήσιμο” δεκάδων “τηλεδικαστηρίων”, όπως συνέβη και με την υπόθεση του, πλέον, καταδικασμένου Πέτρου Φιλιππίδη για δύο απόπειρες βιασμού σε βάρος δύο γυναικών συναδέλφων του.

Αναλαμβάνοντας τα ΜΜΕ την ευθύνη να αναγνωρίζουν και να αποφεύγουν τη ρητορική μίσους και να δημιουργούν κατευθυντήριες γραμμές για υπεύθυνη αναφορά σε ευαίσθητα θέματα, δύνανται να διαφύγουν του χαρακτηρισμού τους ως “Λαϊκά Δικαστήρια” και να επαναφέρουν τον ενημερωτικό και αμερόληπτο χαρακτήρα τους. Η αποφυγή του εντυπωσιασμού, των “clickbait” και άλλων τακτικών κρίνεται αναγκαία για την προώθηση της δημοσιογραφικής ακεραιότητας. Τα μέσα ενημέρωσης οφείλουν να ελέγχουν τεκμηριωμένα τις αναφορές τους και να παρέχουν το βήμα για ανάδειξη πολύπλοκων ζητημάτων. Τα μέσα, επίσης, μπορούν να ενισχύσουν στη δημιουργία μιας ενημερωμένης και δημοκρατικής κοινωνίας.