Portal

Μάιρα Τσαμπά

Μου είναι πολύ δύσκολο να μιλήσω εγώ για όσα ειπώθηκαν τις τελευταίες μέρες. Νιώθω πως πονάω και θέλω να κλάψω μα έχουν παγώσει τα δάκρυα. Κάποιες φορές έρχεται κι ο θυμός για την αδικία μα αυτό που κυρίως επικρατεί είναι το παράπονο. Αν νιώθω εγώ έτσι που τα ακούω, δεν μπορώ ούτε στο ελάχιστο να φτάσω στο πως νιώθουν τα άτομα που έχουν βιώσει τα περιστατικά βίας λεκτικής, σωματικής, σεξουαλικής στο πλαίσιο ενός εργασιακού χώρου κι όχι οποιονδήποτε, αλλά του χώρου της τέχνης, της εκπαίδευσης και του αθλητισμού που θα έπρεπε να προάγουν τον πολιτισμό και τις αξίες. Ηθοποιός, αυτός που ποιεί τα ήθη, το λέει και η λέξη, οι πράξεις όμως τι λένε; Καταβάλω μεγάλη προσπάθεια να ακούσω όσες περισσότερες γνώμες γίνεται για να μην αδικήσω κάποιον, προσπαθώ να έρθω στη θέση του άλλου, να καταλάβω κάποια πράγματα. Δεν είναι εύκολο. Η διαδικασία αυτή δεν εκκινείται από την περιέργεια ή την αδιακρισία μου, αλλά από την αγωνία μου, από την προσπάθεια μου να φερθώ με τρόπο που θα βοηθήσει στη βελτίωση αυτού του κόσμου, έστω κι αν το λιθαράκι που θα αφήσω σε αυτόν θα είναι μικρό. 

“Φωνάζανε οι προϊστάμενοι “Μη χώνεις τη μύτη σου παντού, κάνε πως δεν καταλαβαίνεις, σώπα… Κατάπιαμε τη γλώσσα μας. Στόμα έχουμε και μιλιά δεν έχουμε. Φτιάξαμε το σύλλογο του “Σώπα”. και μαζευτήκαμε πολλοί μία πολιτεία ολόκληρη, μια δύναμη μεγάλη, αλλά μουγκή! Πετύχαμε πολλά, φτάσαμε ψηλά, μας δώσανε παράσημα, τα πάντα κι όλα πολύ. Εύκολα, μόνο με το Σώπα. Μεγάλη τέχνη αυτό το “Σώπα””. (“Σώπα μη μιλάς” Aziz Nesin)

Οι αποκαλύψεις…

Τίποτα δεν πρέπει να μένει στο σκοτάδι, αυτό θα βοηθούσε μόνο αυτούς που έχουν το σκοτάδι μέσα τους και το εκδηλώνουν με άσχημη ή και εγκληματική συμπεριφορά στους άλλους. Μετά την ηρωική πράξη της κυρίας Σοφίας Μπεκατώρου, ιστιοπλόου Ολυμπιονίκη, να σπάσει τη σιωπή της αποκαλύπτοντας δημόσια το βιασμό που είχε υποστεί σε σχετικά μικρή ηλικία από άνθρωπο τον οποίο εμπιστευόταν και θεωρούσε πως στήριζε άτομα που ασχολούνται με τον αθλητισμό, έχουν πάρει πολλά άτομα το θάρρος να μιλήσουν για καταστάσεις παντός τύπου βίας που έχουν δεχθεί στον επαγγελματικό τους χώρο. Έπειτα από αυτήν την καταγγελία κάποιες φοιτήτριες μίλησαν για σεξουαλική παρενόχληση που βίωσαν από διδάσκοντες στο πλαίσιο του Πανεπιστημίου. Ακολούθησαν οι ηθοποιοί που αποφάσισαν να μιλήσουν μετά την κίνηση της κυρίας Ζέτας Δούκα, ηθοποιού, για τη λεκτική, ψυχολογική και σωματική βία που αντιμετώπισε στο πλαίσιο της συνεργασίας της στο χώρο του θεάτρου με τον κύριο Γ.Κ., ηθοποιό και σκηνοθέτη. Ο ίδιος αρνήθηκε τη σοβαρότητα της κατάστασης που περιέγραψε η κυρία Δούκα και στράφηκε προς τη δικαιοσύνη εξαιτίας των όσον ακούστηκαν για το όνομά του από εκείνη. Υποστήριξε ακόμη πως τέτοιου τύπου καταγγελίες είναι πλέον της μόδας, παρόλο που δεν θα ήθελε η δική του στροφή προς τη δικαιοσύνη να εμποδίσει άτομα που έχουν πραγματικά δεχθεί κακοποίηση στο να μην την καταγγείλουν. Κι άλλες ηθοποιοί μίλησαν για αρκετά δύσκολη συνεργασία, έως και ψυχολογική βία εξαιτίας του τρόπου ομιλίας και της ανάρμοστης συμπεριφοράς του κυρίου Γ.Κ. ακόμη και πάνω στη σκηνή την ώρα της κοινής θεατρικής τους παράστασης. Μερικές από τις κυρίες που κατέθεσαν ότι αντιμετώπισαν αυτήν την πλευρά του χαρακτήρα του συγκεκριμένου ανθρώπου, άλλες σε πιο ακραία κι άλλες σε λιγότερο ακραία μορφή, είναι οι ηθοποιοί, κυρίες: Κατερίνα Γερονικολού, Τζένη Ιωακειμίδου, Μπέττυ Νικολέση, Φαίη Ξυλά, Κατερίνα Παπουτσάκη, Ευδοκία Ρουμελιώτη, Αιμιλία Υψηλάντη, Κατερίνα Λέχου. Τέτοιου είδους συμπεριφορά που έφερνε τους συνεργάτες σε δύσκολη θέση μεταφέρει κι ο κύριος Κώστας Αρζόγλου, ηθοποιός και σκηνοθέτης, από την εμπειρία του σε παράσταση στην οποία συνεργάστηκαν με τον προαναφερθέντα κύριο. Όπως αποκάλυψε ο κύριος Αρζόγλου η συνεργασία τους ήταν τέτοια που όταν ολοκληρώθηκε ένιωσε “Σαν να έπεσε η Χούντα” ήταν φανερό πως υπήρχε μια υπερπροσπάθεια από την μεριά του Γ.Κ. να επικρατήσει επί των άλλων ηθοποιών και να φανεί ως ο ανώτερος κι ο πιο ταλαντούχος.

Πέραν όμως αυτού του είδους βίας στον εργασιακό χώρο έγιναν πολλές αποκαλύψεις σεξουαλικών παρενοχλήσεων κατ’ εξακολούθηση από άλλους ηθοποιούς και σκηνοθέτες. Αυτές περιλάμβαναν χυδαίο λεξιλόγιο, προτάσεις για ερωτική συνεύρεση, επίδειξη γεννητικών οργάνων, ούρηση ενώπιον των συνεργατών, αυνανισμό ενώπιον των ηθοποιών που είχαν πάει σε μια ακρόαση για να καταφέρουν να βρουν μια εργασία, κλείδωμα πόρτας έτσι ώστε τα θύματα να μην μπορούν να φύγουν. Τρεις ηθοποιοί, οι κυρίες: Τζένη Μπότση, Αγγελική Λάμπρη και Λούκια Μιχαλά σε δημοσίευση τους αποκάλυψαν πως έπεσαν θύματα πράξεων γενετήσιου χαρακτήρα από τον ηθοποιό και σκηνοθέτη Κ.Σ., ενώ αρκετές ακόμη ηθοποιοί πήραν το θάρρος να μιλήσουν για όσα βίωσαν από τον ίδιο άνθρωπο και συντάχθηκαν στο πλευρό των τριών γυναικών.

Η επόμενη καταγγελία που συνοδεύεται κι από αίτημα οριστικής διαγραφής του καταγγελλόμενου από το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών έγινε από τις ηθοποιούς, κυρίες: Άννα-Μαρία Παπαχαραλάμπους, Πηνελόπη Αναστασοπούλου και Λένα Δροσάκη εξαιτίας προσβολής της γενετήσιας αξιοπρέπειας και εργασιακού εκφοβισμού που δέχτηκαν από τον σκηνοθέτη και ηθοποιό Π.Φ.. Κι άλλες ηθοποιοί αποκάλυψαν ότι βίωσαν παρόμοιες εξευτελιστικές καταστάσεις στο πλαίσιο της συνεργασίας τους με αυτό το πρόσωπο. Παραιτήθηκε τελικά κι ο κύριος Δημήτρης Λιγνάδης από τη θέση του Καλλιτεχνικού Διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου, επειδή όπως δήλωσε δεν ήθελε να διασυρθεί κι ο θεσμός εξαιτίας των τοξικών φημών, υπονοουμένων, διαρροών κι αναφορών που κυκλοφορούν σχετικά με εκείνον, χωρίς να έχει σημειωθεί κάποια επίσημη καταγγελία. Όπως ανέφερε από εδώ και πέρα χωρίς κάποια θεσμική δέσμευση θα ασκήσει κάθε νόμιμο δικαίωμά του προς υπεράσπισή του.

Και από το χώρο της μουσικής υπάρχει η αποκάλυψη από την κυρία Λύδια Σέρβου, τραγουδίστρια, για τη σεξουαλική παρενόχληση που δέχτηκε από το συνθέτη Δ.Μ.. Ενώ ήταν ακόμη ανήλικη, ο πατέρας της, ιερέας, έτυχε να έρθει σε επικοινωνία με το συνθέτη και του μίλησε για την αγάπη της κόρης του για το τραγούδι κι αυτός δέχτηκε να την ακούσει. Στη δεύτερη συνάντησή τους της έδωσε ραντεβού σε ένα παλιό σπίτι όπως αποδείχτηκε, εμφανίστηκε γυμνός μπροστά της, της ζήτησε σεξουαλική συνεύρεση κι επειδή εκείνη αρνήθηκε, άρχισε να την κυνηγά. Όταν πια κατάλαβε πως δεν θα την πείσει, αυνανίστηκε κι έπειτα της είπε πως δεν το χειρίστηκε έξυπνα, αν είχε ενδώσει όλα θα ήταν πιο εύκολα για την καριέρα της. Ήθελε ακόμη να την ακούσει για να πει τη γνώμη του στον πατέρα της σχετικά με το αν εκείνη είχε ταλέντο στη μουσική και συνέχισε να την καλεί για ακρόαση το επόμενο διάστημα, κάτι που εκείνη δε δέχτηκε.

Άλλες αποκαλύψεις σχετίζονται με τα αιτήματα σκηνοθετών όπως ο κύριος Κ.Ζ. σε άνδρες ηθοποιούς όπως οι κύριοι: Ερρίκος Μηλιάρης, Λευτέρης Παπανικολάου-Γκιωνάκης, Χάρης Τζωρτζάκης, Γιάννης Νιάρρος, Απόστολος Καμιτσάκης να γδυθούν ή να αυνανιστούν ενώπιον κάμερας που κατέγραφε το δοκιμαστικό, με το πρόσχημα ότι κάτι τέτοιο ήταν αναγκαίο, γιατί θα υπήρχαν ανάλογες σκηνές στο έργο τους, ενώ αυτό δεν ήταν αληθές.

Δεν το θυμήθηκαν τώρα

Τα προηγούμενα έτη, αρκετές ηθοποιοί μέσω συνεντεύξεων που είχαν δώσει ανέφεραν περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης που είχαν αντιμετωπίσει. Δεν το θυμήθηκαν τώρα! Τώρα ανοίξαμε εμείς τα μάτια και τα αφτιά μας! Το 2009 η κυρία Άννα Τσουκαλά, ηθοποιός, με αφορμή μια προσωπική της εμπειρία είχε μιλήσει στην εκπομπή του Μάκη Τριανταφυλλόπουλου στο ALTER για τη σοβαρότητα του θέματος της σεξουαλικής παρενόχλησης στον εργασιακό χώρο, το οποίο όχι μόνο θίγει την προσωπικότητα των θυμάτων, αλλά τα κάνει να χάνουν εργασιακές ευκαιρίες ή να αλλάζουν και επαγγελματικό προσανατολισμό. Τα βλέμματα των παρευρισκομένων στην εκπομπή μαρτυρούσαν την αμηχανία τους και την επιθυμία τους να μην ακούσουν γι’ αυτό το θέμα λες και δεν ήταν πρέπον να γίνονται τέτοιες συζητήσεις δημόσια. Ο παρουσιαστής τη ρώτησε αν ήταν “μεγάλη” η δουλειά που έχασε εξαιτίας της πρότασης για ερωτική συνεύρεση που αρνήθηκε, λες κι έχει σημασία το μέγεθος της απώλειας κι όχι η ανεπίτρεπτη, ανήθικη κι αντιεπαγγελματική συμπεριφορά. Στη συνέχεια της συνέντευξης όπως μας πληροφορεί το προφίλ “womenlikeyou_” στο Instagram, ο παρουσιαστής αναφέρει πως “Το γενετήσιο ένστικτο δεν ελέγχεται ορισμένες φορές!” νομιμοποιώντας ή δικαιολογώντας έτσι ένα καθεστώς βίας και σεξουαλικής παρενόχλησης.

Η κυρία Τζένη Μπότση πέραν της πρόσφατης δημόσιας καταγγελίας της σχετικά με τη σεξουαλική παρενόχληση που είχε δεχθεί, είχε μιλήσει γι’ αυτό το θέμα, χωρίς να κατονομάζει το θύτη, το 2013 στο περιοδικό “ΟΚ”, τον Ιανουάριο του 2015 στην εκπομπή “Joy” με την Τζένη Μπαλατσινού δηλώνοντας “Θα ήθελα να μαζευτούμε όλες μαζί και να τα πούμε όλα!”, το 2018 στην εφημερίδα “ Νέα Σελίδα” και το 2019 στο “TV ΕΘΝΟΣ”. Η κυρία Άννα Μαρία Παπαχαραλάμπους τον Απρίλιο του 2018 διηγήθηκε στην “Καθημερινή” ένα περιστατικό παρενόχλησης, μάλλον άλλο από αυτό που ανέφερα παραπάνω πως κατήγγειλε τώρα. Το 2014 η κυρία Μιριέλλα Κουρεντή, ηθοποιός, αποκάλυψε μέσω του περιοδικού “People” ότι είχε δεχθεί σεξουαλική παρενόχληση όταν ήταν 19 ετών, το θέμα αυτό το έθιξε και σε κάποιες τηλεοπτικές συνεντεύξεις της. Το 2015 η κυρία Μαριάννα Τουμασάτου, ηθοποιός, περιέγραψε στο “Joy” με την κυρία Δούκισσα Νομικού το πώς αντιμετώπισε συνάδελφο της “που τόλμησε να την ακουμπήσει”.  Η κυρία Κατερίνα Παπουτσάκη το 2015 στο περιοδικό “ΟΚ” είχε παραδεχτεί πως είχε δεχτεί σεξουαλική παρενόχληση στο ξεκίνημα της καριέρας της. Ενώ και η κυρία Ναταλία Δραγούμη, ηθοποιός, μετέφερε σε τηλεοπτική της συνέντευξη τη σεξουαλική παρενόχληση που δέχτηκε εκτός εργασιακού χώρου και όντας σε νεαρή ηλικία.

Υπάρχει η αντίληψη πως θύμα δε σε κάνει αυτός που εγκληματεί σε βάρος σου, αλλά ο φόβος, η σιωπή και η ανοχή κι από αυτά πρέπει να απαλλαγούμε! Πρόκειται για ένα δύσκολο κεφάλαιο ως προς την αντιμετώπιση του, καθώς δεν μπορούμε να ξέρουμε πόσες ακόμη περιπτώσεις υπάρχουν που δεν έχουν αποκαλυφθεί και πόσα ακόμη συμβαίνουν σε άλλους χώρους, τώρα όμως είναι η ώρα να γίνει μια μεγάλη αλλαγή.

Δυσπιστία μετά την αποκάλυψη απόπειρας σεξουαλικής παρενόχλησης

Θα ήθελα να αναφερθώ σε μία εμπειρία μου. Προ μερικών μηνών μια κοπέλα, την οποία δεν γνώριζα προσωπικά, κοινοποίησε στο προφίλ της σε πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης ότι έπεσε θύμα απόπειρας βιασμού, μεσημέρι σε κεντρικό δημόσιο χώρο όχι ιδιαίτερα μεγάλης πόλης. Προσπάθησε να κάνει καταγγελία όμως της είπαν πως λόγω έλλειψης αποδεικτικών στοιχείων κι αφού εν τέλη δεν υπέστη το βιασμό δεν έχει νόημα κάτι τέτοιο, εκείνη μην έχοντας άλλο μέσο να μιλήσει δημόσια και να ακουστεί προέβη σε αυτήν τη δημοσίευση. Πολλά άτομα που είδαν αυτήν τη δημοσίευση την κοινοποίησαν στους προσωπικούς τους λογαριασμούς δηλώνοντας συμπαράσταση προς το θύμα και στοχεύοντας στο να προστατεύσουν κι άλλα άτομα που κινούνταν σε αυτήν την περιοχή. Επισημαίνω σε αυτό το σημείο πως τα στοιχεία του ατόμου από το οποίο εκείνη δήλωνε πως δέχτηκε την παρενόχληση, δεν δημοσιεύονταν, επομένως δεν ετίθετο κανένα ζήτημα συκοφαντικής δυσφήμισης, σε περίπτωση που όσα εκείνη κατέθετε δεν ήταν αληθή.

Δημοσίευσα λοιπόν κι εγώ στην ιστορία του προσωπικού μου προφίλ στην ίδια πλατφόρμα τα λόγια της μαζί με μερικά δικά μου υποστηρικτικά για εκείνη σχόλια προτρέποντας όσους θα τα διάβαζαν να τα διαδώσουν και σε άλλους προκειμένου να ακουστεί αυτό το περιστατικό, αλλά κυρίως να ευαισθητοποιηθούν οι άνθρωποι σε αυτό το θέμα κι αν ποτέ τύχει να είναι μάρτυρες σε κάτι τέτοιο να σπεύσουν προς βοήθεια του θύματος. Λίγο μετά από αυτήν τη δημοσίευση έλαβα προσωπικό μήνυμα από φίλο, ο οποίος με ρωτούσε αν είχα “πηγές” σχετικά με αυτήν την είδηση. Του εξήγησα πως η μόνη πηγή ήταν η μαρτυρία του ίδιου του ατόμου που βίωσε το περιστατικό, ούτε καν ενός τρίτου που πέρναγε τυχαία από το δρόμο. Ήταν ξεκάθαρο από τη δημοσίευση πως κανένας δεν της είχε δώσει βήμα να μιλήσει σε άτομα πέραν του περιβάλλοντός της κι έτσι είχε καταφύγει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να ακουστεί. Εκείνος συνέχισε να υποστηρίζει την άποψή του περί της αξίας των πηγών σε ένα θεωρητικό επίπεδο και σχεδόν με επέπληξε που είχα βρεθεί τόσο αφελής όχι μόνο για να δημοσιεύσω, αλλά και για να παρακινήσω κι άλλους να το κάνουν αυτό.

Επειδή είχε τύχει πρόσφατα να παρακολουθήσω διαλέξεις σχετικά με το θέμα της σεξουαλικής παρενόχλησης, του εξήγησα πως σύμφωνα με έρευνες τα θύματα τέτοιων περιστατικών συχνά ντρέπονται να αποκαλύψουν τι έχουν υποστεί, γιατί φοβούνται ότι θα φανούν αδύναμα, θα στιγματιστούν ή θα κατηγορηθούν ότι προκάλεσαν αυτήν την επίθεση μέσω της συμπεριφοράς τους. Βάσει αυτών των στοιχείων δεν είναι πολύ πιθανό η μαρτυρία της κοπέλας να ήταν ψευδής και να ήθελε να στοχοποιηθεί χωρίς λόγο. Επιπλέον αφού δεν κατονόμαζε κάποιον δεν μπορούσε να βλάψει κανέναν άλλο πέραν του εαυτού της που εκτέθηκε μετά από αυτήν τη δημοσίευση. Ήταν προφανές πως δεν τον έπεισαν τα λεγόμενα μου καθώς θεώρησε πως ήμουν ψυχικά φορτισμένη από τα μαθήματα που είχα παρακολουθήσει σχετικά με αυτό το θέμα, άρα ίσως είχα μπερδευτεί ή παρερμηνεύσει κάποια πράγματα κι έκλεισε το λόγο του νουθετώντας με ώστε την επόμενη φορά να είμαι πιο προσεκτική με τις πηγές μου!

Αυτή η συζήτηση προφανώς δεν πήγε και πολύ καλά και το θέμα είναι πως το άτομο αυτό το γνωρίζω, έχει πολλές γνώσεις κι ανησυχίες σχετικά με διάφορα κοινωνικά ζητήματα, δεν είναι αδιάφορο, όμως δεν ήταν έτοιμο να κατανοήσει το συγκεκριμένο θέμα. Όταν διαβάζεις περιγραφές για μια σεξουαλική παρενόχληση κι αντί να  συμμεριστείς τον πόνο του θύματος και να σοκαριστείς με την κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η κοινωνία μας, σκέφτεσαι απευθείας ότι μπορεί αυτά να μην είναι αληθή, άρα δεν πρέπει να “το βγάλουμε παρά έξω” κι επιπλήττεις τον άλλον ακόμη κι όταν σου δίνει τις εξηγήσεις που ζητάς, δεν ξέρω πόσο εύκολο είναι για την κοινωνία μας να κατανοήσει όλα αυτά που αποκαλύπτονται τώρα και να στηρίξει τα θύματα. Ακόμη κι αν κάποιοι βρίσκονται σε άρνηση, γιατί δε θέλουν να πιστέψουν στην ύπαρξη της άσχημης πλευράς του κόσμου, είναι ώρα να δώσουν περισσότερο χώρο και πίστη στον άλλο για να εξωτερικεύσει τις σκέψεις του. Με το να κλείνεις τα μάτια δε λύνεις το πρόβλημα, αλλά το αφήνεις να μεγαλώνει.

Οι καταγγελίες σεξουαλικής παρενόχλησης αφορμή για έκφραση μίσους

Όσα στοιχεία συνέλεξα, γι’ αυτά που προανέφερα σχετικά με τις καταγγελίες των δημοσίων προσώπων, προέρχονται από το διαδίκτυο είτε από κείμενα είτε από οπτικοακουστικό υλικό, οπότε κάτω από αυτά υπήρχαν και σχετικά σχόλια. Θα ξεκινήσω με τα κορυφαία, για εμένα, σχόλια κάτω από βίντεο με τη συνέντευξη της κυρίας Λυδίας Σέρβου στην εκπομπή “Tik Talk” με τον κύριο Αντώνη Σρόιτερ. Στα περισσότερα σχόλια ο καθένας εξέφραζε το μίσος του για θέματα που ήθελε προσπαθώντας να κάνει σύνδεση με το περιστατικό, αλλά φαίνεται πως δεν τον ενδιέφερε μόνο αυτό, απλώς βρήκε ευκαιρία να εκτονωθεί.   

Χωρίς να θέλω να υποστηρίξω κάποια πολιτική ιδεολογία αυτή τη στιγμή, θεωρώ πως σε καμία περίπτωση δεν είναι η ώρα για να χρωματιστούν όλα αυτά πολιτικά ή και να στοχοποιηθεί μια πολιτική ιδεολογία που στο παρελθόν οι υποστηρικτές της διώκονταν και φυλακίζονταν. Ο αδιανόητος δε ρατσιστικός χαρακτηρισμός για άτομο που έχει χάσει τη ζωή του εξαιτίας της βίας που υπέστη, η μη αποδοχή της διαφορετικότητάς του και η μετάφρασή της σε διαστροφή με παγώνουν. Τα άτομα που σχολίασαν αυτό το βίντεο φαίνεται πως όχι μόνο δεν συγκλονίζονται με αυτά που μαθαίνουν ότι συμβαίνουν στην κοινωνία, αλλά δεν χάνουν την ευκαιρία να εκφράσουν και να δικαιολογήσουν το μίσος τους για κάποιους ανθρώπους ή ομάδες. 

Άλλο “σεξουαλική παρενόχληση”, άλλο “φλερτ”

Η σεξουαλική παρενόχληση ίσως είναι αποτέλεσμα απώλειας ηθικής ή αισθήματος δικαιοσύνης, κατάχρησης θέσης ισχύος ή κι επιθυμίας αυτοκαταστροφής για μια προσωπικότητα με κύρος που αν ήθελε να προσελκύσει κάποιον ερωτικά και το προσπαθούσε με ευγενικό τρόπο, χωρίς να τον πιέζει, μπορεί να τα είχε καταφέρει καλύτερα. Αρκετοί ηθοποιοί μίλησαν σε διάφορες εκπομπές υποτίθεται προς υποστήριξη των θυμάτων, όμως μερικοί από αυτούς φαίνεται πως δεν αντιλαμβάνονται το μέγεθος του προβλήματος. Σε κάποιους από αυτούς ίσως ξέφυγαν λόγια που προδίδουν το τι προτεραιότητες θέτουν και το ότι συνεχίζουν να υποστηρίζουν αυτή την αβάσταχτη ιδεολογία του “η σιωπή είναι χρυσός”.

Εκείνοι όμως που ακόμη και στις συνεντεύξεις δεν ξεχνούν την υποκριτική είναι αυτοί που με εκπλήσσουν περισσότερο. Ο λόγος για τον Π.Χ., ο οποίος είχε δημοσιεύσει στο παρελθόν βίντεο μαζί με τον Π.Φ. που τώρα κατηγορείται επίσημα για σεξουαλικές παρενοχλήσεις. Στο βίντεο αυτό παρουσιάζονται τα εξής: 

Π.Χ.: Φίλες και φίλοι ένα σας λέω δέχομαι σεξουαλική παρενόχληση, δεν αντέχω άλλο.

Εκείνη τη στιγμή μπαίνει στο πλάνο ο Π.Φ. φιλώντας επανειλημμένα τον προλαλήσαντα στο μάγουλο.

Π.Χ.: Μη, μη μη, μη, μη δε θέλω, δε θέλω, δε θέλω, μη, σταμάτα. 

Ο Π.Χ. κουνάει τα χέρια του και κάνει τον τόνο της φωνής του να μοιάζει πιο γυναικείος. Ο Π.Φ. σταματάει να τον φιλάει γυρνάει στην κάμερα κοιτάζοντας το φακό με ειρωνικό ύφος. 

Π.Φ.: Ναι, τώρα το θυμήθηκε μετά από είκοσι χρόνια η Angelina Jolie. 

Ο Π.Χ. δήλωσε στην εκπομπή “Έλα χαμογέλα” πως το 2018 που είχε δημοσιευθεί αυτό το βίντεο ο κόσμος γελούσε, ενώ τώρα δεν το αποδέχεται κι αυτό εξαιτίας του ότι η ματιά των ανθρώπων αλλάζει με τον καιρό κι έτσι αυτοί σε κάθε εποχή  ερμηνεύουν διαφορετικά τα πράγματα. Για εμένα αυτή η εξήγηση δεν είναι αρκετή, δεν μπορείς να σατιρίζεις τέτοιες καταστάσεις, κυρίως αν εμπλέκεσαι σε παρόμοιες ως “θύτης”. 

Θα μεταφέρω ακριβώς τα λόγια του κυρίου Π.Χ. στην εκπομπή “Κοινωνία Ώρα MEGA”, με τον Ιορδάνη Χασαπόπουλο και την Ανθή Βούλγαρη (3/2/2021):  ¨Γενικά όμως εκείνο που θέλω να επισημάνω και θέλω να γίνει κατανοητό είναι ότι η γυναίκα δεν είναι, δεν πρέπει να αποτελεί, ειδικά η γυναίκα, πολύ περισσότερο οι συνάδελφοι γενικότερα, σαν έννοια σα, αλλά η γυναίκα δε μπορεί να αποτελεί ποτέ αντικείμενο ηδονής, δοχείο ηδονής ούτε είναι οικόπεδο προς καταπάτηση, είναι συνεργάτης, είναι πηγή δημιουργίας, τη γυναίκα πρέπει να την αντιμετωπίζουμε σε πολύ διαφορετικό, με πολύ διαφορετικό τρόπο. Η γυναίκα είναι η φιλοξενούμενη, κι εμείς είμαστε οι φιλοξενούντες κι εμείς είμαστε οι φιλοξενούμενοι δεν μπορούμε να κατανοήσουμε αυτή τη σχέση, έχουμε ξεφύγει από το στόχο μας, σήμερα βλέπουμε το αποτέλεσμα, το αποτελέσματα είναι όμως αυτό που μας δείχνει την, που πρέπει να μας δείξει την αιτία κι η αιτία είναι μια απολυτότητα, μια κατάχρηση εξουσίας την οποία έχουμε σχηματίσει μέσα μας οι ίδιοι χρόνια τώρα και νομίζουμε ότι εμείς είμαστε κι έχουμε πάθει μια αυτοκρατορική παράκρουση νομίζουμε ότι κάτι είμαστε…”

Παρατηρούμε πως είναι φανερά ταραγμένος αφού υπήρχαν τόσες ασυνταξίες στο λόγο του που σχεδόν δεν βγαίνει νόημα για το τι ακριβώς θέλει να υποστηρίξει. Μπορεί να μην φταίει μόνο αυτός, να νόμιζε λανθασμένα πως έτσι είναι τα πράγματα και τώρα που βλέπει πως αυτό δεν ισχύει ο κόσμος του έχει αναποδογυρίσει. Κάνει μια προσπάθεια να υποστηρίξει τις γυναίκες, αλλά δεν είπε κανείς πως οι γυναίκες είναι μια ξεχωριστή κατηγορία που χρειάζεται ιδιαίτερη μεταχείριση. Άνθρωποι είναι σαν όλους τους άλλους και ζητούν τα αυτονόητα όπως ο σεβασμός, οι ίσες ευκαιρίες, οι ήρεμες συνθήκες εργασίας, η μη αντιμετώπιση τους ως σκεύη ηδονής και η αξιοκρατία.

Στις 6 Φεβρουαρίου 2021 η ηθοποιός Ηλιάνα Αραβή με καταγωγή από την Κύπρο μέσω της εκπομπής “Έλα χαμογέλα” αναφέρθηκε σε έναν κωμικό ηθοποιό τον οποίο είχε καθηγητή στη σχολή υποκριτικής που φοιτούσε στην Ελλάδα και για μεγάλο διάστημα της μιλούσε με τρόπο που φαινόταν πως δεν την έβλεπε μόνο ως μαθήτρια. Αποκορύφωμα ήταν το τηλεφώνημά του σε εκείνη κατά τη διάρκεια του οποίου την παρενόχλησε σεξουαλικά μέσω του λόγου του, ενώ παράλληλα πιθανώς αυνανιζόταν. Αυτό που την εξόργισε περισσότερο και την έκανε να μιλήσει χωρίς όμως να αποκαλύψει το όνομα του ήταν ότι ο ίδιος είχε τοποθετηθεί τις προηγούμενες ημέρες επί του θέματος τασσόμενος με το πλευρό των γυναικών.

Την επόμενη μέρα εμφανίστηκε στην ίδια εκπομπή ο Π. Χ., αναλαμβάνοντας την ευθύνη καθώς αν και δεν είχε αναφερθεί το όνομα του φωτογραφιζόταν μέσω της περιγραφής της ηθοποιού. Δήλωσε ότι: “Ήμουν ερωτευμένος μαζί της, τη φλερτάριζα διακριτικά στην αρχή… Ή σε βοηθάω ή δε σε βοηθάω. Δεν της είπα θα αποδεχθείς τις ορέξεις μου για να σε στείλω στην οντισιόν, γιατί αυτό θα ήταν εγκληματικό, δεν έχει κάτι τέτοιο, την πήγα στην οντισιόν, δεν την πήραν στην οντισιόν, από κει και πέρα το ήξερε το ενδιαφέρον μου, δεν το αποδέχτηκε… Κυρία… το απέφευγε με τρόπο “Όχι δεν το βλέπω σωστό…” δεν έχω να την κατηγορήσω σε αυτό το θέμα. Επειδή εγώ είμαι λοιπόν κι αρσενικό παλιάς κοπής κι επειδή ε ξέρω, πιστεύω ότι ξέρω να φέρομαι σε μια γυναίκα από τη μία κι από την άλλη όταν μου λέει μια γυναίκα το όχι, όταν θέλω και με ενδιαφέρει δεν τα παρατάω εύκολα. Αυτό λοιπόν είχε μια κορύφωση βεβαίως, φτάσαμε σε ένα σημείο να μιλάμε στο τηλέφωνο, μιλούσαμε, αναπτύξαμε θέματα … της εξηγούσα, με απέφευγε με ωραίο τρόπο και κάποια στιγμή φτάνω στο περιβόητο τηλεφώνημα που συζητάμε… Σε όλη αυτή τη διάρκεια θέλω να πω επίσης… δεν την είχα καταπιέσει, δεν είχα προσβάλει την προσωπικότητα της, δε την είχα πιέσει, δεν την είχα πάει σε ένα μέρος να ασκήσω βία, δεν την είχα προσβάλει ούτε σαν άνθρωπο, ούτε σαν καλλιτέχνη, ούτε σαν γυναίκα με οποιαδήποτε χ πράξη. Μιλούσαμε στο τηλέφωνο, ήξερε, με απέφευγε διακριτικά και κάποια στιγμή όταν αισθανόμουν ότι δε θα την ξαναδώ κλπ και θα φύγει το καλοκαίρι και της εξέφρασα με έναν έντονο τρόπο… η οποία λέει ότι έφτασα σ’ αυτό το σημείο της πράξης κι από την άλλη εγώ λέω κάτι άλλο… Έχεις το δικαίωμα όταν ακούς κάτι και σε ενοχλεί να κλείσεις το τηλέφωνο… Εγώ λέω λοιπόν ότι δεν ήταν αυτό, έγινε, αλλά ήταν μια διαδήλωση η οποία εκφράστηκε υπέρμετρα… για εμένα, ότι μου λείπεις, μου κάνεις αυτό, με έχεις φέρει σε μια κατάσταση και τα ‘πα κλπ , το οποίο μέσα από το τηλέφωνο να το εξέλαβε και ότι υπήρχε κι αυτό. Λέει για πρόστυχα λόγια, τα πρόστυχα λόγια… πρέπει να είναι πολύ συζητήσιμο το θέμα, το πως διαχειριζόμαστε την έννοια του πρόστυχου λόγου. Όταν μιλάς σε μία γυναίκα και τη θες να της εκφράσεις τους πόθους σου, εντάξει δεν συνηθίζεις να λες ας πούμε ξέρω κι εγώ κάτι βλέπω το στήθος σου ας πούμε κι αισθάνομαι μια ανάταση στον διασκελικό μου σωλήνα, μεσοσκελικό μου, δηλαδή να είμαστε τώρα σοβαροί! Μπορεί να ξέφευγα. Εάν λοιπόν σε αυτό το σημείο, ήταν κάτι που κατανοώ απόλυτα ότι στην τρυφερή ηλικία εκείνης της εποχής να την έχει πειράξει από αυτήν τη θέση της ζητάω δημόσια συγγνώμη και σε αυτήν και στην μητέρα της και στον πατέρα της. Δεν υπήρχε καμία πρόθεση μείωσης της προσωπικότητας, ήταν κάτι το οποίο έγινε με το κορίτσι κι ήτανε κάτι μια υπέρμετρη έκθεση αν θέλετε, ενός ερωτισμού δικού μου πάνω σε μια σχέση η οποία θα μπορούσε αν είχε συμβεί οτιδήποτε ή αν είχε ξαναγίνει αυτό το πράγμα να μου είχε κλείσει το τηλέφωνο και να μου έλεγε ξέρεις κάτι δε θέλω καμία επαφή. Ας πούμε λοιπόν ότι φοβόταν όμως να το κάνει και φτάσαμε σε αυτό το σημείο, εγώ εκθέτω λοιπόν αυτήν την άποψη ότι ήταν κάτι το οποίο ήταν μια έκθεση δική μου, αλλά σε καμία περίπτωση, για Όνομα Του Θεού δεν αποτελεί ότι ήταν παρενόχληση η οποία, καταλαβαίνω ότι μπορεί να 'ρθε σε πίεση, αλλά όχι ότι ήταν κάτι το οποίο της μείωσα την προσωπικότητα, την εξέθεσα… Στη σχολή λέει μετά την αγνοούσα δεν ξέρω τι την πείραξε η αγνόηση ή ότι ξαφνικά σταμάτησα και τη σεβάστηκα, γιατί όταν μιλάμε στο τηλέφωνο μου είπε κύριε Χ. σας βλέπω σαν τον μπαμπά μου κι εκεί σταμάτησα, κόλλησα, κατάλαβα γιατί δεν είχα δώσει και τόσο βάρος στην διαφορά ηλικίας, κόλλησα σταμάτησα και τελείωσε εκεί… Δεν ακυρώνω το λόγο της… είναι ένα υπέροχο πλάσμα, είναι μια σπουδαία ηθοποιός που πραγματικά ήταν πολλή καλή κι αυτό είχα ερωτευτεί μαζί της, αλλά από εκεί και πέρα να δεχτώ το λάθος μου στην υπέρμετρη αυτή έκταση του ενθουσιασμού μου και του ερωτισμού μου, αλλά δε θα χρεωθώ και την πτώση του Βυζαντίου. Επίσης ότι ρώτησε κάποιες άλλες κοπέλες κι ότι το είχε ξανακάνει σε άλλες δηλαδή εγώ είμαι ένας καθηγητής, ο οποίος έπαιρνε το τηλέφωνο των κοριτσιών, δεν τα στρίμωχνα σε μια γωνία, δεν τα ανάγκαζα να βγούμε ραντεβού, δε βγαίναμε έξω απλώς τα έπαιρνε τηλέφωνο και ικανοποιούμουν, δε γίνεται, κάπου δε κολλάει. Κι επίσης γιατί ας δεχθούμε ότι δεν πήγε στον αυτόν…γιατί φοβόταν, όταν μαζευτήκανε κι άλλες κοπέλες γιατί δε πήγε στον κύριο, τον σχολάρχη και να πει ξέρετε κάτι έχουμε μια ενόχληση από τον κύριο Χ, στην καλύτερη των περιπτώσεων να μου κάνανε παρατήρηση, μια επίπληξη, στην χειρότερη να με διώχνανε. Δεν έφυγα γι’ αυτό το λόγο από τη σχολή, έφυγα για επαγγελματικές υποχρεώσεις κι έφυγα γιατί διαφωνούσαμε σε πολλά πράγματα.” 

Προσπάθησα να μεταφέρω μερικά από τα λόγια του μήπως και καταλάβουμε τι ακριβώς θέλει τελικά να μας πει. Είναι αρκετά ιδιαίτερη περίπτωση, καθώς βγήκε μόνος του κι αποκάλυψε το όνομα του, παραδέχτηκε τα περισσότερα από τα οποία του προσάπτει η ηθοποιός και ζήτησε συγγνώμη αν την έθιξε καθώς δεν το έκανε σκόπιμα. Όμως φαίνεται σαν να μην έχει κατανοήσει τον επιλήψιμο χαρακτήρα των πράξεων του, άρα ίσως δεν έχει μετανιώσει γι’ αυτές, δεν τις θεωρεί και τόσο αρνητικές κι επομένως δεν θα ήταν απίθανο να τις επαναλάβει. Όσο για την έκφραση “αρσενικά παλαιάς κοπής” θα ήθελα να έχω έναν ορισμό. Τι είδους άτομα είναι αυτά; Έχουν κάποιο ακαταλόγιστο βάση του οποίου μπορούν να επιμένουν έντονα ώστε να γίνουν αποδεκτά από άλλα άτομα αρκετά μικρότερης ηλικίας; Είναι σημαντικό να αποφεύγουμε τέτοιους  στερεοτυπικούς χαρακτηρισμούς προκειμένου να μην εγείρουμε την επιθετικότητα   όσων τους ακούν και να μην οδηγούμαστε σε ακρότητες, σ’ ένα φαύλο κύκλο βίας κι εκδίκησης. Είναι ώρα να σβήσουμε τις διαχωριστικές γραμμές και να ενωθούμε όλοι για έναν καλύτερο κόσμο.

Έπειτα, τι σημαίνει έρωτας; Νόμιζα πως ήταν ευγενικό συναίσθημα και διαχωριζόταν από το πάθος και τις ορέξεις κάποιου που έρχεται αντιμέτωπος με τη μη αποδοχή των συναισθημάτων του από τον αποδέκτη τους. Το να έχεις να κάνεις με έναν άνθρωπο τόσο μικρότερης ηλικίας ενώ βρίσκεστε σ’ ένα χώρο εκπαίδευσης και τέχνης και να του μιλάς στο τηλέφωνο αφήνοντας σεξουαλικά υπονοούμενα στα οποία δεν ενδίδει, δεν νομίζω πως λέγεται έρωτας, υπάρχει μια πιο συγκεκριμένη ορολογία γι’ αυτό. Από πότε είναι δικαιολογία ότι ένας καθηγητής με περισσότερα από τα διπλά χρόνια της μαθήτριάς του την ερωτεύτηκε εντός του περιβάλλοντος διδασκαλίας ακόμη κι αν δεν προέβη σε κάποια χειρονομία, αλλά μόνο σε λεκτικές εκδηλώσεις των επιθυμιών του; Η άποψη μου είναι ότι στο χώρο της εκπαίδευσης, της τέχνης και του πολιτισμού οι καθηγητές πρέπει να είναι αφιερωμένοι στη μεταφορά των γνώσεων και των αξιών στους μαθητές. Το θέμα των σχέσεων μεταξύ μαθητών και καθηγητών ακόμη και αν δεν απαγορεύεται από τον εσωτερικό κανονισμό της κάθε σχολής είναι γιατί θεωρείται αυτονόητο ότι κάτι τέτοιο δεν είναι αποδεκτό. Οι προσωπικές σχέσεις τέτοιου τύπου δεν βοηθούν κανένα κι αλλοιώνουν την έννοια της εκπαίδευσης. Υπάρχουν άλλοι χώροι για φλερτ κι έρωτα. Αν σε κάποιον για μια μόνο φορά τύχει να ερωτευτεί σε τέτοιο πλαίσιο, ας περιμένει μέχρι ο ένας από τους δύο να μην είναι πια στη σχολή και μετά με ευγενικό τρόπο ας εκδηλωθεί.

Ο Π.Χ. στη συνέχεια της συνέντευξης του είπε πως αυτό που έκανε στη μαθήτρια ήταν έντονο φλερτ κι όχι σεξουαλική κακοποίηση ή παρενόχληση. Μερικές απαντήσεις λοιπόν σε όσους φοβούνται μη μπερδέψουμε το φλερτ με την παρενόχληση είναι οι ακόλουθες:  

Οι “θύτες” δεν είναι πάντα “άνδρες”

Όσον αφορά το πώς συμπεριφέρονται και διεκδικούν τα “αρσενικά” θα πω πως τα φύλα είναι κοινωνικές κατασκευές, δεν έχουν καμία απολύτως αξία κι ελπίζω κάποια στιγμή να φτάσουμε να συζητάμε περισσότερο και γι’ αυτό το θέμα. Στις καταγγελίες που έχουν γίνει τόσο στο ρόλο του θύματος όσο και στο ρόλο του θύτη συναντάμε γυναίκες κι άνδρες. Ένα παράδειγμα είναι η αποκάλυψη που έκανε ο Γιάννης Πουλόπουλους, δημοσιογράφος, σχετικά με το λεκτικό και ρατσιστικό bullying που δέχτηκε από γυναίκα στέλεχος τηλεοπτικού καναλιού για έναν ολόκληρο και δύσκολο χρόνο. Ακόμη και το ότι κάποιοι πιστεύουν πως τέτοια ανάρμοστη συμπεριφορά μπορεί να προέλθει μόνο από άνδρες, γιατί μόνο αυτοί έχουν την εξουσία, μαρτυρά την αντίληψη τους για τις γυναίκες και την υποβαθμισμένη θέση τους.

Για τις καταγγελίες είπαν…

Οι περιπτώσεις βίας στο χώρο του θεάτρου από άτομα που μέχρι τώρα απολάμβαναν κάποια εξουσία είναι τόσες πολλές που ένα άρθρο δεν είναι αρκετό για να τις συμπεριλάβει, να τις περιγράψει και να μεταφέρει τη φρικαλεότητά τους. Οι περισσότεροι ηθοποιοί που μίλησαν για το θέμα της βίας στον εργασιακό χώρο, ακόμη κι αν δεν είχαν προσωπική εμπειρία από κάτι τέτοιο, παραδέχτηκαν πως “δεν έπεσαν από τα σύννεφα” με αυτά που άκουσαν κι ότι σχεδόν όλοι γνώριζαν τη συμπεριφορά και τις “μεθόδους” του καθενός στον καλλιτεχνικό κύκλο μιας μικρής χώρας όπως η Ελλάδα. Πολλοί από αυτούς είπαν ότι όντας αυτόπτες ή αυτήκοοι μάρτυρες των περιστατικών βίας προσπάθησαν κάποιες φορές να υπερασπιστούν τα θύματα, όμως δεν μπορούσαν να κάνουν κάποια καταγγελία αν τα ίδια τα θύματα δεν ήταν έτοιμα να μιλήσουν για όσα πέρασαν. Ενώ άλλοι που γνώριζαν τα περιστατικά βίας μόνο από διηγήσεις ήταν ακόμη πιο δύσκολο να αντιδράσουν σε αυτά.

Μια δήλωση σχετικά με τη σεξουαλική παρενόχληση από τον Κ.Σ. ήταν κι εκείνη του κυρίου Δημήτρη Σταρόβα, φίλου και συνεργάτη του Κ.Σ., ο οποίος είπε “Δεν έχω μιλήσει με τον Κ. Εάν γνώριζα κάτι, δεν θα έβαζα καμία φιλία μπροστά στην κακοποίηση. Και ο αδερφός μου να ήταν, το ίδιο θα έκανα… Δεν γίνεται, ρε παιδιά, αυτό το πράγμα… Μη σας πω ότι εκνευρίστηκα κιόλας. Έχει πάρει το μέρος ανθρώπων, έχει κάνει υπομονή. Όταν ένας άνθρωπος κάθεται και βάζει τον εαυτό του πίσω χωρίς να έχει εμπορικό συμφέρον ούτε οτιδήποτε, προκειμένου να στηρίξει κάποιον άνθρωπο, δεν μπορεί ο ίδιος άνθρωπος να έχει κάνει το εντελώς αντίθετο. Θα πω και κάτι που είναι λίγο επικίνδυνο, με ρίσκο να παρεξηγηθώ. Δεν μπορεί ένας άνθρωπος με τόσο ευγενική ψυχή… Ο Κ. είναι ένας άντρας ωραίος, υπάρχουν πολλές περιπτώσεις που κορίτσια ήθελαν να είναι μαζί του, είναι φαντασίωση του μισού ελληνικού πληθυσμού και παλαιότερα και συνεχίζει και τώρα. Ας το έχουμε στο πίσω μέρος του μυαλού μας αυτό, ότι αυτού του είδους οι καταγγελίες -με όλο τον σεβασμό στα κορίτσια που τους έχουν δημιουργήσει οι άνθρωποι πρόβλημα- παίρνουν και κάτι μεταφυσικές προεκτάσεις. Το έχω ζήσει κι εγώ, προσωπικά. Απλά, το αναφέρω.” 

Είναι πολύ δύσκολο όταν έχεις γνωρίσει την καλή πλευρά ενός ανθρώπου να φανταστείς τις άλλες προεκτάσεις της προσωπικότητάς του. Επίσης, δεν είναι αποδεκτά τα αποδοκιμαστικά σχόλια και οι “κατάρες” που δέχτηκε ο κύριος Σταρόβας από μερικούς χρήστες του διαδικτύου μετά από αυτή τη δήλωση. Όμως, όταν υπάρχουν τόσο σοβαρές κατηγορίες από άτομα τα οποία πήραν το χρόνο τους μέχρι να αποφασίσουν να μιλήσουν με κίνδυνο να εκτεθούν και χωρίς να έχεις πρώτα επικοινωνήσει με το φερόμενο ως θύτη, δεν είναι καλό να υπονοείς μέσω δημόσιων δηλώσεων πως αυτά που καταγγέλλονται μπορεί να μην είναι αληθή. Ούτε είναι αποδεκτό χωρίς να έχεις στοιχεία να υπονοείς πως μπορεί να πρόκειται και για φαντασιοπληξίες δεδομένου ότι πολλές γυναίκες επιθυμούσαν αυτόν τον άνδρα και θα χαιρόντουσαν αν τον διέγειραν ερωτικά, άρα δεν είναι πολύ πιθανό κάποια γυναίκα την οποία πλησίασε να μην τον ποθούσε κι έτσι εκείνος να της επιβλήθηκε με το ζόρι. Ο Κ.Σ. σε δήλωση του δεν αρνήθηκε, ούτε αποδέχτηκε τις κατηγορίες, απλώς ανέφερε ότι αφού το θέμα δεν το έχει αναλάβει η δικαιοσύνη για να αξιολογηθεί δεν του αρέσει να αναφέρεται το όνομα του και προέβη και σε εξώδικα σχετικά με αυτό. 

Όλα αυτά που περιγράφονται είναι αδιανόητα κυρίως για ένα χώρο τέχνης, δυστυχώς όμως συμβαίνουν και σε άλλους χώρους, χωρίς αυτό να τα καθιστά λιγότερο σημαντικά ή να ισούται με αποδοχή της κατάστασης. Οι ηθοποιοί ως δημόσια πρόσωπα ίσως είναι πιο εύκολο να ακουστούν, αφού συσπειρωθούν παρακινώντας άτομα από όλους τους χώρους να μιλήσουν για όσα έχουν περάσει ανοίγοντας ένα δρόμο για να έρθει το τέλος κάθε μορφής βίας.

Η παρουσίαση αυτών των υποθέσεων σε διάφορα δημοσιεύματα ή ρεπορτάζ χαρακτηρίζεται ως “χιονοστιβάδα ή σεισμός” καταγγελιών δίνοντας την εντύπωση πως μοιάζει σαν να είναι κάτι κακό που προκαλείται από αυτούς που το καταθέτουν κι όχι τόσο από αυτούς του το προκάλεσαν. Η τοποθέτηση της κυρίας Χρυσούλας Διαβάτη, ηθοποιού, προκάλεσε αρνητικές εντυπώσεις καθώς  εκείνη δήλωσε πως δεν θα επέτρεπε ποτέ σε κανένα συνάδελφο να της φερθεί άσχημα αφήνοντας τον ατιμώρητο και χρησιμοποιώντας ακόμη και βία. Συμπληρώνει πως αν πράγματι συνέβησαν αυτά που ανέφερε η κυρία Δούκα για τον Γ.Κ. θα έπρεπε να είχε γίνει η καταγγελία τότε, δεν είναι λογικό να καθυστέρησε τόσα χρόνια. Αναρωτήθηκε μάλιστα αν “Ήταν μικροσκοπική και ήταν ψηλός αυτός;” και δεν μπορούσε να τον αντιμετωπίσει τότε όπως θα έπρεπε, δείχνοντας μια ειρωνεία και μια αμφισβήτηση της σοβαρότητας της κατάστασης.

Κι άλλοι ηθοποιοί που μίλησαν για το θέμα, ακόμη κι αν ήταν υποστηρικτικοί προς τα θύματα κι έδειχναν κάποια κατανόηση για τη δυσκολία τους να μιλήσουν νωρίτερα, φάνηκε πως έκαναν ένα διαχωρισμό ως προς τη δύναμη του χαρακτήρα κάθε ενός υπονοώντας μια αδυναμία ως δικαιολογία γι’ αυτά που υπέστησαν τα θύματα, άρα φαίνεται πως προχωρούν σε μια αυθαίρετη κατάταξη σε ισχυρούς και μη. Όμως, δεν υπολόγισαν ότι δεν είναι υποχρέωση μας να έχουμε αυτού του τύπου τη δύναμη ώστε να αποτρέπουμε τους άλλους από το να μας φερθούν άσχημα. Θα έπρεπε να είναι αυτονόητο ότι δεν είναι σωστό να καταπατάς τα δικαιώματα κανενός και να υποτιμάς τον άλλο θεωρώντας τον αδύναμο.

Όσον αφορά και πάλι την κυρία Διαβάτη, κατανοώ ότι αν το άτομο που κατηγορούνταν προέρχονταν από το περιβάλλον της δεν θα ήταν εύκολο να το κατηγορήσει κι εκείνη. Όμως η ίδια αναφέρει πως ο Γ.Κ. δεν είναι ιδιαίτερα οικείος της και δεν υπάρχει λόγος να επικοινωνήσει μαζί του για υποστήριξη, καθώς αυτός έχει δύναμη ώστε να τα καταφέρει και μόνος του. Τονίζει πως δεν μπορεί να φέρει άποψη επί του θέματος, αφού δεν ξέρει τι συνέβη τότε. Όμως αν είναι έτσι γιατί κάνει αυτές τις δηλώσεις σχεδόν καταδικάζοντας το “θύμα” και δίνοντας κατά κάποιο τρόπο ελαφρυντικό στη βία αν δεν ήταν εύκολο να σταματηθεί εγκαίρως; Στο τέλος του λόγου της βγάζει μια πικρία καθώς θεωρεί πως το επάγγελμα της απειλείται από διάφορα άτομα που εισχωρούν σε αυτό χωρίς την αποκλειστική ιδιότητα του ηθοποιού, θέλοντας να καταλήξει πως τέτοιου είδους καταγγελίες μπορεί να έχουν στόχο την αύξηση της αναγνωρισιμότητας των προσώπων, η οποία θα τους προσφέρει εργασιακές ευκαιρίες. Συνεχίζει μάλιστα υπονομεύοντας κατά κάποιο τρόπο την προσωπικότητα της κυρίας Δούκα αναφέροντας πως δεν την γνωρίζει. Αυτό έχει σχολιαστεί αρκετά καθώς παρατηρήθηκε πως είναι μια συνήθης τακτική της να δηλώνει πως δεν γνωρίζει διάφορα δημόσια πρόσωπα, συνήθως όταν φαίνεται πως δεν συμφωνεί με τις επιλογές τους, γεγονός που δείχνει μια απαξίωση ως προς αυτά. Ίσως και να την παρεξηγούμε και να εννοεί πως δεν τα γνωρίζει προσωπικά, όμως κι ο κύριος Σπύρος Μπιμπίλας, ηθοποιός και Πρόεδρος του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών ανέφερε στην εκπομπή "Πάμε Δανάη": "Θυμώνω πάρα πολύ με κάποιους που απαξιώνουν ανθρώπους που ανοίγουν το στόμα τους γιατί όταν ένα κακό σπυρί σπάει το πύον βγαίνει. Δεν μπορεί η κυρία Διαβάτη να μη γνωρίζει την κυρία Δούκα, τη γνωρίζει πολύ καλά ποια είναι. Δεν μπορεί να την απαξιώνει. Είναι όλοι μέλη του σωματείου και οφείλουμε να δείξουμε σεβασμό ο ένας στον άλλον.”.

Στην πορεία η κυρία Βάνα Μπάρμπα, ηθοποιός, συμμερίστηκε τα όσα έχουν περάσει οι συνάδελφοί της, όμως θα προτιμούσε να αναλάβουν οι ειδικοί την αξιολόγηση των  καταγγελιών χωρίς όλη αυτή τη δημοσιότητα. Ναι μεν αποδέχεται ότι έχουν αληθή βάση όσα καταγγέλονται, όμως δεν ξέρουμε το ποσοστό ακριβείας των καταγγελιών αυτών, οπότε δεν είναι τόσο καλό να διασύρονται ονόματα και να χαλούν καριέρες χωρίς ακριβή στοιχεία. Ο καθένας έχει την άποψη του κι αυτό είναι σεβαστό. Συμφωνώ στο ότι αν για κάποιον οι πληροφορίες που μεταφέρονται δεν ισχύουν, θα ήταν άδικος ο διασυρμός, όμως μπορεί να πει τη γνώμη του, να υπερασπιστεί τον εαυτό του με στοιχεία και λογικά επιχειρήματα κι αν υπάρχουν να χρησιμοποιήσει  και μάρτυρες υπερασπιστής.

Θεωρώ δύσκολο γυναίκες που έχουν παιδιά και θέλουν να τους δώσουν σωστά πρότυπα, γυναίκες που μιλούν με πόνο στο βλέμμα, με βουρκωμένα μάτια και με τρεμάμενη φωνή ενώ περιγράφουν, να σκέφτηκαν μετά από τόσα χρόνια να κάνουν μια συνωμοσία για να ανατρέψουν το καθεστώς. Την εποχή αυτή πρέπει να είμαστε ανοιχτοί σε τέτοιες εξομολογήσεις καρδιάς, να μην αφήνουμε περιθώρια στον κακοπροαίρετο να συμφωνήσει ότι τέτοια ζητήματα δεν πρέπει να απασχολούν την κοινή γνώμη.

Η κυρία Αναστασία Γιούσεφ, χορεύτρια, σε συνέντευξη δήλωσε πως έχει κάπως κουραστεί με όλες αυτές τις καταγγελίας. Θεωρεί ότι όποιος αποφασίζει να μπει σε τέτοιους χώρους και να παραμείνει  πρέπει να είναι προετοιμασμένος για δύσκολες συμπεριφορές, να έχει “γερό στομάχι” και να κάνει υπομονή προκειμένου να έχει τη δουλειά του, όλες οι γυναίκες τα έχουν περάσει αυτά, γιατί έτσι είναι οι άνδρες κι έτσι συμπεριφέρονται. Αυτά κυρίως ως προς τη λεκτική βία. Όσον αφορά κάποιες περιπτώσεις που κατά γενική ομολογία εντάσσονται στη σεξουαλική παρενόχληση εκείνη τις θεωρεί “καμάκι” κι όταν η παρενόχληση είναι ισχυρή θεωρεί πως πρέπει αμέσως να θέτεις τα όρια σου και να την εμποδίζεις.  Πολλά ήταν τα αρνητικά σχόλια που υπερέβησαν τα όρια μετά από αυτή τη δήλωση που ούτε εμένα βρίσκει σύμφωνη καθώς δεν είναι δυνατόν τόσοι αγώνες για την ισότητα των “φύλων” να ξεχνιούνται με ένα “έτσι είναι οι άνδρες”. Ούτε δέχομαι να φεύγει από τη δουλειά των ονείρων του όποιος δεν αντέχει σε απάνθρωπες συνθήκες. Να φεύγει όποιος δημιουργεί τέτοιες συνθήκες! Τα σχόλια όμως που ακολούθησαν τις δηλώσεις της είχαν άσεμνο χαρακτήρα και δεν της επιτίθονταν στην ουσία γι’ αυτά που είπε, αυτά ήταν η αφορμή για να την κρίνουν για άλλες της επιλογές. 

Ο κύριος Σταμάτης Φασουλής, ηθοποιός, σκηνοθέτης, συγγραφέας δήλωσε “Καθίστε Φρόνημα”, όντας της άποψης “τα εν οίκω μη εν δήμω”, κάτι με το οποίο, μέσω των δηλώσεων τους, φαίνεται πως αρκετοί δεν συμφωνούν, όπως οι ηθοποιοί: Σοφία Μουτίδου και Πάνος Βλάχος. Αυτή τη στιγμή γίνεται ένας αγώνας για να βγουν στο φως ένα σωρό εγκλήματα και να μην γίνουν κι άλλα τέτοια. Ο κύριος Φασουλής παρότρυνε να συνεχιστούν οι αγώνες, με τις φράσεις “Συμπαράσταση στις κοπέλες κι εμπιστοσύνη στη δικαιοσύνη” όταν απάντησε σχετικά με το βίντεο που ανέβασε η κυρία Μουτίδου στο κανάλι της, δηλώνοντας πως σέβεται εκείνην, το ταλέντο και τις απόψεις της, αλλά κι εκείνος έχει τη δική του άποψη.

Για εκείνον είναι προτιμότερο όπως ανέφερε να μη δίνεται τέτοια δημοσιότητα στο θέμα, γιατί έτσι πλήττεται ο θεσμός του θεάτρου. Δηλαδή αυτό που θίγει το χώρο του θεάτρου είναι ότι ακούγονται αυτά από τα “θύματα” κι όποιον άλλο τα συζητά κι όχι ότι διαπράττονται από τους “θύτες”; Ο κύριος Φασουλής δήλωσε ακόμη τη δυσαρέσκειά του για την χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, στα οποία γίνονται μεγάλες συζητήσεις επί του θέματος, ενώ σύμφωνα με εκείνον θα έπρεπε με αυτό να ασχολούνται μόνο οι ενδιαφερόμενοι. Κι ερωτώ, ποιοι είναι οι ενδιαφερόμενοι; Φυσικά οι πρωταγωνιστές αυτών των ιστοριών και οι αρμόδιοι φορείς, όμως οι άνθρωποι, οι οποίοι αγαπούν την τέχνη, παρακολουθούν τις θεατρικές παραστάσεις πληρώνοντας εισιτήρια, τα οποία δίνουν τη δύναμη σε όλους τους επαγγελματίες του χώρου να συνεχίσουν το έργο τους, δεν είναι ενδιαφερόμενοι;  

Δεν είναι δυνατόν σε ανθρώπους που κατέβαλαν ένα μεγάλο αγώνα για να συνειδητοποιήσουν τι πέρασαν και να το αντιμετωπίσουν να ζητάμε και το λόγο που δε μίλησαν νωρίτερα, φορτώνοντάς τους με την ευθύνη των επόμενων γενεών. Δεν είναι εκείνοι υπεύθυνοι να κρατήσουν αυτές τις ισορροπίες και να κάνουν τους ελέγχους. Πρέπει να σταθούμε στο πλευρό τους και να τους πούμε ένα τεράστιο ευχαριστώ όπως τους οφείλουμε, επειδή μας εμπιστεύτηκαν και μίλησαν για όλα αυτά δίνοντας μας μια γεύση της αλήθειας. Είναι προς τιμή τους που μιλούν τώρα κι αυτό πιθανώς θα προστατεύσει κάποιους που θα αντιμετώπιζαν τα ίδια προβλήματα αν δεν εκθρονιζόταν αυτοί που έφερναν τη βία. Δεν είναι όμως κάτι που μπορούμε να απαιτήσουμε ή έστω να υπονοήσουμε κάνοντας τα θύματα να νιώσουν τύψεις και υπαιτιότητα επειδή δε μίλησαν νωρίτερα για να προστατεύσουν κι άλλα άτομα. Πάλι καλά που κατάφεραν και το είπαν και τώρα! 

Ενοχοποίηση των θυμάτων μετά την αποκάλυψη των περιστατικών βίας

Ώρα να αναφερθούν λίγα λόγια σχετικά με το “Victim Blaming" ή αλλιώς την κατηγορία που στρέφεται προς το θύμα κι αποτελέι μία στάση μέσω της οποίας φαίνεται πως ο ακροατής μιας ιστορίας κακοποίησης θεωρεί πως το θύμα φέρει την ευθύνη για την επίθεση που υπέστη κι όχι ο δράστης, ο οποίος θεωρείται εν μέρη δικαιολογημένος αφού το “θύμα” ήταν αυτό που τον προκάλεσε. Αυτή η υποτιθέμενη πρόκληση μπορεί να παρουσιάζεται με πολλές μορφές. Μπορεί να είναι μια κοντή φούστα, ένα κολλητό φόρεμα, μια αποδοχή πρόσκλησης σε προσωπικό χώρο άλλου, μια βόλτα τις νυχτερινές ώρες, μια έκφραση της προσωπικότητας κάποιου, οι ήπιοι τόνοι και η αδυναμία χαρακτήρα, μερικά λόγια, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ που οδηγεί σε μέθη, η προηγούμενη συναίνεση σε παρόμοιες πρακτικές ή η καθυστέρηση της καταγγελίας ενός περιστατικού βίας.

Οι κατηγορίες αυτές δεν είναι απλές, διότι επηρεάζουν αρκετά τα θύματα οποιουδήποτε είδους βίας κάνοντας τα να φοβούνται ή να ντρέπονται να αποκαλύψουν αυτά που έχουν αντιμετωπίσει πιστεύοντας πως όχι μόνο δε θα δικαιωθούν, αλλά θα θεωρηθούν υπαίτια για ό,τι τους συνέβη και θα στιγματιστούν με αποτέλεσμα να βρεθούν στο περιθώριο τόσο σε κοινωνικό όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο. Ακόμη πιο σοβαρή είναι η κατάσταση όταν όχι απλώς φοβούνται να μιλήσουν ή και συνεχίζουν να υπομένουν μια νοσηρή κατάσταση, αλλά όταν αρχίζουν να αμφισβητούν τα θύματα τον ίδιο τους τον εαυτό πιστεύοντας και τα ίδια πως τους άξιζε αυτό που έπαθαν καθώς το προκάλεσαν, επειδή δεν φέρθηκαν με το “σωστό” τρόπο.  

Συμπεράσματα

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε πως δεν ευθύνεται ποτέ το θύμα! Αν ο άνθρωπος δεν δηλώσει ρητά τη συναίνεση του σε κάτι που θα του προτείνουν σημαίνει πως δεν το δέχεται! Δεν είμαστε υποχρεωμένοι να προβλέπουμε τι θα μπορούσε να έχει φανταστεί κάποιος κακοπροαίρετος προκειμένου να μας βλάψει. Κανένα ρούχο, κανένα εσώρουχο και καμία επίσκεψη δεν σημαίνει αποδοχή για σεξουαλική επαφή. Επιπλέον, κανένας εργαζόμενος δεν είναι υποχρεωμένος να ανέχεται προσβλητική συμπεριφορά από τους ανωτέρους του, επειδή του προσφέρουν δυνατότητα εργασίας. Κανείς δεν είναι υποχρεωμένος να χάσει τη δουλειά του, επειδή κάποιος άλλος αποφάσισε να τον  υποβιβάσει. Ακόμη κι αν το θύμα δεν έχει τη δύναμη να ακουστεί ή να κάνει την καταγγελία την περίοδο που υπέστη την βία πάντα είναι η εποχή να μοιραστεί αυτά που πέρασε τόσο για να λυτρωθεί το ίδιο, όσο και για να προστατέψει κι άλλα άτομα από παρόμοιες καταστάσεις κάνοντας τα είτε να μιλήσουν εγκαίρως, είτε να δουν τα σημάδια μιας καταχρηστικής σχέσης επαγγελματικού ή προσωπικού χαρακτήρα. Είναι κατανοητό ότι το κοινό δεν είναι πάντα έτοιμο να διαχειριστεί μια αλήθεια και να την αξιολογήσει καταλλήλως, όμως τα μέσα μαζικής ενημέρωσης φέρουν μεγάλη ευθύνη στον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζουν το εκάστοτε περιστατικό και στις απόψεις που αφήνουν να ακουστούν περισσότερο, διότι κατά κάποιο τρόπο διαμορφώνουν την κοινή γνώμη. Εδώ δεν είμαστε για να κρίνουμε κανέναν ούτε για τις επαγγελματικές του δεξιότητες, ούτε για να αποφασίσουμε αν πρέπει να καταδικαστεί ή όχι, όμως από τη στιγμή που υπάρχουν φλέγοντα ζητήματα που μπορεί ο καθένας να αντιμετωπίσει στην καθημερινότητά του, είναι ευκαιρία πρόσωπα με κάποια επιρροή στο κοινό όπως οι καλλιτέχνες να δώσουν ένα ωραίο παράδειγμα για την αποκάλυψη και  διαχείριση περιστατικών βίας!

Κινήματα υπεράσπισης των θυμάτων βίας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης

Φαίνεται πως μετά από τις τελευταίες καταγγελίες το κίνημα #metoo έχει αρκετά ενισχυθεί και στον ελληνικό χώρο. Ενώ, προς υποστήριξη όσων έχουν βιώσει τέτοιου είδους συμπεριφορές και προκειμένου να αισθανθούν άνετα για να μιλήσουν έχουν δημιουργηθεί τα: #εγώ_σε_πιστεύω και #eimasteoloimazi. Μέσω του #eimasteoloimazi πολλοί ηθοποιοί δημοσιεύουν εικόνες και σκέψεις τους σχετικά με το θέμα της βίας σε αυτό το χώρο δηλώνοντας την υποστήριξή τους στα θύματα.  Τέτοια συμπεριφορά αλληλεγγύης κι ευαισθησίας περιμένουμε από όλους τους ανθρώπους και λίγο περισσότερο από τους εκπροσώπους του πολιτισμού.

“Σαν τους θαυματοποιούς που όλη τη μέρα χάρισαν τα όνειρα στα παιδιά και το βράδυ γυρίζουν στις σοφίτες τους πιο φτωχοί κι απ’ τους αγγέλους.” (“Μια Μικρή Ανεμώνη” Τάσος Λειβαδίτης) Κι όσο για το τι περιμένουμε να γίνει από εδώ και πέρα “Κάποτε θα αποδίδουμε δικαιοσύνη μ’ ένα άστρο ή μ’ ένα γιασεμί, σαν ένα τραγούδι, που καθώς βρέχει παίρνει το μέρος…” (“Αλλά τα βράδια” Τάσος Λειβαδίτης- Βασίλης Παπακωνσταντίνου) των αδικημένων θα πω εγώ!