Portal

Αντωνία Νίκα

Στη σημερινή εποχή θα έλεγε κανείς πως οι φυλετικές διακρίσεις και ο σεξισμός θα ήταν ένα φαινόμενο πολύ κοντά στην εξάλειψη. Αυτό όμως απέχει πολύ από την πραγματικότητα. Όταν μιλάμε για σεξισμό στα media, φαντάζεται κανείς μία κραυγαλέα δήλωση μίσους, ένα περιστατικό καταπάτησης δικαιωμάτων μιας γυναίκας και προσβολή της προσωπικότητας της. Αυτά τα περιστατικά όχι μόνο δεν περιορίζονται, αλλά υπάρχουν και διαιωνίζονται μέσα στον χώρο των media. Το πρόβλημα είναι βαθύτερο, πρόκειται για έναν βαθύ, σχεδόν αόρατο σεξισμό, ο οποίος συντηρείται μέσα στην κουλτούρα των ίδιων των μέσων και στις δημοσιογραφικές δομές. Πως όμως επιβιώνει το φαινόμενο αυτό; Έρευνες και μελέτες επιβεβαιώνουν τα παραπάνω.

Ο σεξισμός με στατιστικά στοιχεία

Οξύμωρο μπορεί να θεωρηθεί το γεγονός πως τα μέσα ενημέρωσης “φωνάζουν” για την ισότητα των φύλων, ενώ μελέτες δείχνουν πως τα ίδια τα media δεν σέβονται τις γυναίκες που εργάζονται σε αυτά. Για να είμαστε συγκεκριμένοι, σύμφωνα με στοιχεία του Συμβουλίου της Ευρώπης, οι γυναίκες αποτελούν το 25% των ατόμων που ακούγονται, διαβάζονται ή εμφανίζονται στις ειδήσεις. Ακόμη μικρότερο είναι το ποσοστό των γυναικών που εμφανίζονται ως ειδικές σε επιστημονικά θέματα. Το Συμβούλιο της Ευρώπης, ακόμη παρουσίασε τα ευρήματα πάνω στις εργασιακές ανισότητες, τα οποία κατέδειξαν ανισότητες στις αμοιβές, περιορισμένη πρόσβαση σε θέσεις ευθύνης και ανεπαρκή υποστήριξη για γονικές υποχρεώσεις. Συνεπώς οι διακρίσεις είναι εδώ και δείχνουν πως καλά κρατούν στον ανδροκρατούμενο χώρο των media.

Περιπτώσεις φυλετικών διακρίσεων στα media

Πέρα από τις βαθιά ριζωμένες διακρίσεις εντός του χώρου των μέσων ενημέρωσης, υπάρχουν πολλά παραδείγματα από ειδησεογραφικά ρεπορτάζ και δηλώσεις που αναπαράγονται από τα μέσα και υποβαθμίζουν γυναίκες σε διάφορους τομείς. Τρανταχτό παράδειγμα αποτελεί η πολιτική σκηνή, ένας τομέας που αποτελείται κατά μεγάλο ποσοστό από άνδρες. Συγκεκριμένα στην πολιτική σκηνή, αρκετά παραδείγματα σεξισμού έχει αντιμετωπίσει η πολιτικός και η μόνη γυναίκα αρχηγός κόμματος, Ζωή Κωνσταντοπούλου. Πολύ συχνά δεν της ασκείται κριτική για τα πολιτικά της πιστεύω ή για τις δράσεις της, αλλά για την εμφάνιση της και για την οικογενειακή της κατάσταση. Τα σχόλια αυτά μπορεί να μην έχουν προέλθει κατευθείαν από κάποιο μέσο, όμως χρέος κάθε μέσου και δημοσιογράφου είναι να τα καταδικάσει και να μην μείνει αμέτοχο.

Κάποιες περιπτώσεις δεν έχουν παραμείνει στα όρια της λεκτικής παρενόχλησης. Σύμφωνα με την Έρευνα της Ελένης Σταματούκου, σχετικά με το #Metoo, αποκαλύφθηκε πως το 43% των γυναικών ερωτηθέντων έχει υποστεί σεξουαλική παρενόχληση, με το 81% να συμβαίνει στον χώρο εργασίας και με το 51% των θυτών να είναι άτομα σε υψηλότερη ιεραρχικά θέση. Το γεγονός όμως που μας κάνει να αμφισβητούμε την ασφάλεια στον χώρο εργασίας είναι πως το 53,8% των θυμάτων δεν δήλωσαν το περιστατικό από φόβο ότι δεν θα υπάρξει η απαραίτητη υποστήριξη απέναντί τους.

Η αναφορά στις περιπτώσεις υποτίμησης και στα σεξιστικά μοτίβα των media και δημοσιογράφων δεν έχει ως στόχο να δείξει πως όλα τα μέσα και όλοι οι επαγγελματίες αποτελούν και αναπαράγουν το πρόβλημα. Υπάρχουν εξαιρέσεις και σημαντικές προσπάθειες από δημοσιογράφους να ευαισθητοποιήσουν και αρκετοί πολεμούν ενεργά τις διακρίσεις στον χώρο.

Η γλώσσα σαν όπλο υποτίμησης

Στερεοτυπικοί είναι οι τίτλοι που χρησιμοποιούνται μέχρι και σήμερα από τα μέσα ενημέρωσης, με τα ίδια να λειτουργούν ως μηχανισμός αναπαραγωγής των έμφυλων στερεοτύπων. Ο ρόλος των γυναικών υποβαθμίζεται όταν οι χαρακτηρισμοί των media για αυτές περιορίζονται στην εμφάνιση τους ή σε μία υποτιμητική ιδιότητα όπως ως “αντικείμενο πόθου”. Δεν αναγνωρίζονται συχνά ως αυτόνομες προσωπικότητες με κύρος και γνώσεις.

Πώς μπορούμε να αγνοήσουμε άλλωστε τον τρόπο που καλύπτονται οι γυναικοκτονίες από τα μέσα ενημέρωσης. Η κοινωνική αντίληψη επηρεάζεται και σμιλεύεται σε μεγάλο βαθμό από τα μέσα. Όταν λοιπόν ένα περιστατικό έμφυλης βίας ή μια γυναικοκτονία περιγράφεται ως έγκλημα πάθους, αμέσως δημιουργείται η ρητορική μίσους απέναντι των γυναικών. Συχνά μετατίθεται η ευθύνη στο θύμα, ενώ ο θύτης παρουσιάζεται ως κατευθυνόμενος από το πάθος και την αγάπη. Τα στερεότυπα αυτά φαίνεται πως είναι βαθιά ριζωμένα στα μέσα ενημέρωσης και πιθανότατα διαιωνίζονται με έναν αυθόρμητο τρόπο. Το γεγονός ότι τα στερεότυπα αυτά είναι εδραιωμένα και κοινωνικά φανερώνει η συνεχής αμφισβήτηση του ίδιου του όρου της γυναικοκτονίας. Η αντικειμενοποίηση των γυναικών δεν λείπει επίσης από reality shows, gossip shows και πάνελ εκπομπών.

Υπάρχει αχτίδα αισιοδοξίας;

Η αλλαγή των βαθιά ριζωμένων στερεοτύπων και των διακρίσεων δεν είναι εύκολη ούτε μπορεί να πραγματοποιηθεί άμεσα. Είναι όμως σημαντική η συνειδητοποίηση του προβλήματος, και έχει γίνει ορατή η ανάγκη για αλλαγή και κοινωνικά αλλά και σε θεσμικό πλαίσιο. Αισιόδοξες πρωτοβουλίες έχουν παρθεί σε παγκόσμιο επίπεδο, με φεμινιστικές οργανώσεις, επαγγελματικές ενώσεις και ερευνητικά ιδρύματα, που προσπαθούν να διαφοροποιήσουν τον τρόπο κάλυψης των ειδήσεων αλλά και γενικότερα να καταπολεμήσουν την τοξικότητα στα media. Συγκεκριμένα η UNESCO έχει θέσει βάσεις για την προστασία των γυναικών δημοσιογράφων από τον σεξισμό και την διαδικτυακή βία. Ακόμη ενώσεις όπως η International Federation of Journalists και η National Union of Journalists(UK) υποστηρίζουν γυναίκες που έχουν δεχτεί διακρίσεις. Όσο περισσότερο τίθεται το ζήτημα, τόσο περισσότερη ευαισθητοποίηση και ενημέρωση υπάρχει. Η αλλαγή της κατάστασης είναι θέμα που αφορά όλους όσους εργάζονται στα media και ο λόγος τους έχει “δύναμη”.

Περισσότερες πληροφορίες:

Έρευνα Ευρωπαϊκής Επιτροπής: https://www.coe.int/en/web/genderequality/women-in-media

Έρευνα Ελένης Σταματούκου: https://www.dw.com/el/metoo-%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CF%83%CE%B9%CE%BF%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%AF%CE%B1/a-65412902

Photo by Viktoria Slowikowska: https://www.pexels.com/photo/red-lipstick-over-a-placard-5871607/