Portal

Δήμητρα Σπυροπούλου

Το μίσος ορίζεται ως ένα συναίσθημα έντονης εχθρότητας, κατά το οποίο ο άνθρωπος που το βιώνει, επιθυμεί το κακό για κάποιον συνάνθρωπό του (πύλη, λεξικό κοινής ελληνικής, ορισμός:  μίσος). Το συναίσθημα, αυτό, στρέφεται εναντίον είτε ενός ατόμου, είτε μιας ομάδας ανθρώπων και ο βιώνων προσπαθεί να πλήξει, αφενός λεκτικά και αφετέρου σωματικά το άτομο ή την ομάδα που στοχοποιεί.

 Οι άνθρωποι χειροδικούσαν, γίνονταν εκδικητικοί, προέβαιναν στην αυτοδικία στο όνομα της τιμής τους. Με την πάροδο των χρόνων, όμως, και την εξέλιξη των ανθρώπινων κοινωνιών, ο άνθρωπος με την θέσπιση νόμων κατάφερε να δαμάσει τα ζωώδη του ένστικτα και να περιορίσει την αλόγιστη συμπεριφορά του εξαιτίας του μίσους που τον διακατείχε. Ή μάλλον έτσι πίστευε.

Την θέση της σωματικής βίας έλαβε η λεκτική βία και το έγκλημα που διαπράττεται πλέον αποτελεί την ρητορική μίσους. Η ρητορική μίσους συνδέεται με την έμμεση ή την άμεση υποκίνηση βίας, που έχει ως σκοπό την προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Όπως συμβαίνει και στην σωματική βία, στην ρητορική μίσους: ο θύτης επιθυμεί και αποσκοπεί στο να πλήξει και να πληγώσει κάποιο θύμα. Ο θύτης επικεντρώνεται είτε σε ένα άτομο, είτε σε μια μειονότητα ανθρώπων και ασκεί λεκτική βία με σκοπό να εκφοβήσει, να υποβιβάσει και να υποτιμήσει το θύμα. Ρητορική μίσους τείνει να συναντήσει κανείς στον πολιτικό λόγο, στον θρησκευτικό λόγο, στον λόγο της τηλεόρασης (δελτία ειδήσεων, ενημερωτικές εκπομπές, πάνελ σχολιασμού) - και των λοιπών Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης- και πλέον συναντάται και στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης. Στην ρητορική μίσους αναπαράγονται στερεότυπα και προκαταλήψεις με κάθε θύτη να κατακρίνει συνανθρώπους του επικαλούμενος και ορμώμενος από αναχρονιστικές πεποιθήσεις που κατηγοριοποιούν και στοχοποιούν ομάδες ανθρώπων βάσει βιολογικών και κοινωνικών χαρακτηριστικών. Συχνά στην ρητορική μίσους γίνεται λόγος για διάδοση ρατσιστικών αντιλήψεων με πρόσχημα την φυλή (ξενοφοβία), το φύλο -βιολογικό, κοινωνικό- (σεξισμός, τρανσφοβία), την θρησκεία ή κάποια αναπηρία (κοινωνικός ρατσισμός) και τον σεξουαλικό προσανατολισμό ανθρώπων (ομοφοβία).

Η ρητορική μίσους, όπως κάθε μορφή βίας επιφέρει επιπτώσεις, τόσο για το άτομο όσο και για την κοινωνία. Οι επιπτώσεις αυτές γίνονται όλο και πιο καθολικές όταν η ρητορική μίσους γίνεται σε δημόσιους φορείς και από δημόσια πρόσωπα με ισχύ και εξουσία. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτέλεσαν δύο λεκτικές επιθέσεις: από βουλευτή της Νέας Δημοκρατίας Δημήτρη Κυριαζίδη και από τον Μητροπολίτη Καλαβρύτων και Αιγιαλείας Αμβρόσιο, με τον πρώτο να επιτίθεται στο πρόσωπο της Ζωής Κωνσταντοπούλου, πρόεδρο της Πλεύσης Ελευθερίας, κάνοντας το χυδαίο σχόλιο: «κάνε κανένα παιδί» και τον δεύτερο να προτρέπει τον λαό να «φτύσει» τους ομοφυλόφιλους, ισχυριζόμενος, πως «έχουν σηκώσει κεφάλι τα αποβράσματα της κοινωνίας». Η ρητορική μίσους, ως μορφή βίας πλήττει από την μια τα θύματα ως μονάδες, προκαλώντας τους φόβο, πόνο, ανασφάλεια και ψυχολογικά τραύματα, και από την άλλη την κοινωνία ως σύνολο. Όταν η επίθεση γίνεται δημόσια και από άτομα με εξουσία και κύρος η κοινωνία πλήττεται, «βαδίζοντας» προς τα πίσω, εξαιτίας των λανθασμένων προτύπων που προβάλλονται. Πόσο μάλλον όταν τα πρότυπα αυτά συνδέονται με την πολιτική και την θρησκεία, ως δύο φορείς που «εξουσιάζουν» την ελληνική κοινωνία με πολλούς να ακολουθούν τυφλά, να «θεοποιούν», να μιμούνται και να υιοθετούν τις συμπεριφορές που προάγουν.

Η έλλειψη παιδείας των ανθρώπων, εν κατακλείδι, σε συγκερασμό με την αλόγιστη συμπεριφορά τους οδηγεί στην ρητορική μίσους, ως μια μορφή βίας. Η βία, αυτή, πλήττει και ευτελίζει την δημοκρατία, προκαλεί τραύματα, συγκρούσεις και στοχοποιεί ανθρώπους δίχως λόγο, προβάλλοντας συνάμα λανθασμένα πρότυπα και συμπεριφορές. Όπως κάθε μορφή βίας, η ρητορική μίσους κρίνεται αναγκαίο να εξαλειφθεί, προκειμένου να διαφυλαχθεί η ασφάλεια, η ελευθερία και η αξιοπρέπεια κάθε ανθρώπου.

Φωτογραφία από Dino KF Wong από το Pixabay