Portal

Ερμιόνη Τσακιράκη

Στη δεκαετία του 2000 ήταν πια ξεκάθαρο ότι ο φεμινισμός έχει επιτελέσει όποιο έργο ήταν δυνατόν να κάνει, και οι γυναίκες απολαμβάνουν μία ουτοπία ισότητας. Η άφιξη πια, του κινήματος #metoo το 2016 απέβαλλε πάσα αμφιβολία για την  πρόοδο των δυτικών κοινωνιών στο θέμα των έμφυλων διακρίσεων. Η συζήτηση, μάλιστα, που θεωρείται πλέον σημαντική να έχουμε, είναι εάν η “woke κουλτούρα” το έχει παρακάνει, και πόσο τρομακτική είναι αυτή η εποχή για τους άντρες, οι οποίοι δεν μπορούν να κάνουν τίποτα χωρίς να παρερμηνευθεί. Σε εντελώς άσχετα νέα, στο διάστημα 2020 με Νοέμβριο του 2024 είχαν γνωστοποιηθεί 123 γυναικοκτονίες  μόνο στην Ελλάδα. Ευτυχώς όμως υπάρχει απάντηση και για τις γυναικοκτονίες, καθώς οι περισσότερες γυναίκες δολοφονούνται από τους συντρόφους τους. Συνεπώς, η απάντηση πολλών ανθρώπων όταν βλέπουν ότι μία ανθρώπινη ζωή χάθηκε είναι να διερωτηθούν τι έκανε μία κακιά γυναίκα που ώθησε έναν αθώο άντρα να προβεί σε μία τέτοια πράξη. Τα πιθανά θανάσιμα εγκλήματα της γυναίκας που δίκαια οδήγησαν στο θάνατο της περιλαμβάνουν: το να πρήζει τον σύντροφο της γκρινιάζοντας του και εκθέτοντας του τα συναισθήματα της, ή ακόμη χειρότερα, το να άφησε μέσω της συμπεριφοράς της το σύντροφο της να πιστέψει ότι υπάρχει η περίπτωση να επικοινωνεί με άλλους άντρες (αν και πολλοί ειδήμονες του θέματος θα υποστηρίξουν ότι αυτό αποτελεί έγκλημα πάθους, γιατί είναι λόγω ζήλιας, κι όχι βέβαια λόγω μίας χρόνιας πατριαρχικής κουλτούρας) και άλλες πολλές δικαιολογίες.

Προκειμένου όμως να φτάσει κάποιος στη δολοφονία της συντρόφου του, συνήθως προηγείται η χρόνια ενδο-συζυγική κακοποίηση, στην καταγγελία της οποίας από μία γυναίκα η πιο συνήθης αντίδραση είναι να μην την πιστεύουμε. Ο κύκλος της συνεχούς έλλειψης ενδιαφέροντος, της υποτίμησης αλλά και χλευασμού. Βλέπουμε το αντίκτυπο της υποτίμησης των λεγόμενων αυτών των γυναικών στο εξωτερικό αλλά και στην Ελλάδα. Στο εξωτερικό για παράδειγμα είναι η υπόθεση της Gabby Petito, της οποίας ο σύντροφος είχε δηλώσει στην αστυνομία που είχε κληθεί ότι είναι τρελή, ενώ είχε εμφανείς μώλωπες στα χέρια. Ύστερα την σκότωσε. Στην Ελλάδα γνωστή είναι η υπόθεση με τον αστυνόμο που είπε στην Κυριακή Γρίβα ότι το περιπολικό δεν είναι ταξί, καθώς ήθελε συνοδεία γιατί φοβόταν ότι ο σύντροφος της θα τη σκοτώσει, το οποίο κι έκανε. Αν κι αυτές αποτελούν μεμονωμένες περιπτώσεις, αποκαλύπτουν μία ευρύτερη κουλτούρα, στην οποία τα θύματα κακοποίησης ξέρουν ότι αν πουν την αλήθεια για την εμπειρία τους είτε θα αγνοηθούν, είτε, χειρότερα, θα κατηγορηθούν τα ίδια για τη βία που υπέστησαν. Η συζήτηση για την ενδοοικογενειακή βία είναι σίγουρα μία δύσκολη να έχεις. Μας αναγκάζει να επαναξιολογήσουμε αντιλήψεις που μπορεί να έχουμε, κι ακόμη και να αντιληφθούμε ότι η ενδοοικογενειακή κακοποίηση βρίσκεται παντού γύρω μας, μπορεί ακόμη και στο οικείο μας περιβάλλον. Είναι πιο εύκολο να υποκριθούμε ότι δε συμβαίνει, ή ότι τα θύματα υπερβάλλουν, αλλά γι’ αυτό ακριβώς πρέπει να έχουμε αυτή τη συζήτηση.

 Αν και αυτό που θα περιμέναμε, με πόση ευαισθητοποίηση έχει γίνει και μέσω του διαδικτύου τις τελευταίες δεκαετίες για τις έμφυλες διακρίσεις, θα ήταν να μειωθεί η έκφραση μισογυνιστικού λόγου. Γι’ αυτό ίσως ευθύνεται εν μέρει και η αποστασιοποίση που προσφέρει η υπερπληροφόρηση και η ανωνυμία του διαδικτύου. Είναι πιο εύκολο να εκφράσεις μίσος για μία γυναίκα που υπέστη ένα έγκλημα όταν είναι απλά μία από τις πολλές, κι εσύ είσαι ένα ανώνυμο άτομο που δε θα έρθεις ποτέ σε επαφή μαζί της. Σε μία εποχή ροπής προς την ακροδεξιά, τα πάντα έχουν πολιτικό βάρος. Οι γυναίκες που έχουν υποστεί κακοποίηση ή και έχουν δολοφονηθεί, δεν είναι απλά θύματα φρικτών εγκλημάτων στο σημερινό δημόσιο διάλογο, αλλά αφορμές για να συζητηθεί για πολλοστή φορά ότι νιώθουν προσβεβλημένοι πολλοί από τη χρήση του όρου γυναικοκτονία και κατά πόσο πρέπει να τον χρησιμοποιούμε. Οι γυναίκες αυτές, μετά θάνατον και μετά από κακοποίηση, αποτελούν τον αποδιοπομπαίο τράγο για όλους όσους θέλουν να εκφράσουν μισογυνιστικό λόγο. Κατηγορούν τη συμπεριφορά της γυναίκας, από τα ρούχα που φοράει έως τα πράγματα που λέει για τα αδικαιολόγητα εγκλήματα των αντρών. Όπως και με τις κοπέλες που έχουν καταγγείλει βιασμό, που η πρώτη αντίδραση της κοινωνίας αλλά και του δικαστηρίου είναι να τις ρωτήσει τι φορούσαν. Τι έκαναν έξω τόσο αργά το βράδυ. Γιατί εμπιστεύτηκαν κάποιον, γιατί δεν έχουν μάθει να αυτοπροστατεύονται αποτελεσματικά, γιατί. Μήπως εν τέλει το ήθελαν; Μπορεί αυτές οι αντιδράσεις να μην αποτελούν εξύβριση, αλλά παραμένουν έκφραση μίσους, υποτίμησης, μετάθεσης ευθυνών. Ένας δεύτερος θάνατος, μία διπλή κακοποίηση, αυτή τη φορά όχι από έναν εγκληματία αλλά από όλη την κοινωνία.

Φωτογραφία από 鹈鹂 夏 από το Pixabay