Portal

Μαρία Καπίρη

Εδώ και περίπου ένα μήνα γνωστοποιούνται καθημερινά στην ελληνική κοινωνία -στα πλαίσια του κινήματος #metoo- καταγγελίες για σεξουαλικές παρενοχλήσεις και κακοποιήσεις με άτομα από το χώρο του θεάματος ή του αθλητισμού να διαδραματίζουν τον ρόλο του θύτη. Το κίνημα #metoo όπως και το κίνημα #timesup εκπροσωπούν το τέταρτο κύμα φεμινισμού που ορίζεται χρονικά από το 2012. Οι πρώτες καταγγελίες κατέφθασαν από το Holywood με θύτες τον παραγωγό Harvey Weinstein και τον κωμικό Bill Cosby ενώ το κίνημα χρησιμοποίησε ως μέσο έκφρασης τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Σε αντίθεση με το εξωτερικό, στην ελληνική πραγματικότητα φαίνεται κυρίαρχο μέσο του κινήματος η τηλεόραση με όσες καταγγελίες δεν κατατίθενται για πρώτη φορά εκεί, να αναλύονται εξονυχιστικά. Δεν είναι λίγες οι φορές που κατά αυτήν την πρωτοφανή κατάσταση οι πρωινές εκπομπές εκτελούν χρέη “δικαστή” καλώντας θύτες, θύματα, παρατηρητές και γενικότερα ανθρώπους του θεάτρου κατά βάση να καταθέσουν την μαρτυρία ή την άποψη τους για την εκάστοτε καταγγελία.

Άναυδες στέκουν οι παρουσιάστριες των πρωινών εκπομπών μπροστά σε όλες αυτές τις αποκαλύψεις έμφυλης βίας. Των πρωινών εκπομπών που απευθύνονται αποκλειστικά σε γυναίκες νοικοκυρές και το περιεχόμενο τους είναι μόδα, ζώδια, lifestyle και μαγειρική ενώ ενδεικτικά κάποια από τα θέματα είναι “πώς να τον εντυπωσιάσεις;”, “πως να χάσεις κιλά;” και “πως να δείχνεις νεότερη;”. Τα θέματα οικονομίας και πολιτικής δεν έχουν θέση στη θεματολογία των εκπομπών αυτών εκτός αν πρόκειται για το ντύσιμο ή την ερωτική ζωή κάποιας γυναίκας πολιτικού. Φυσικά και οι ειδήσεις ή οι εκπομπές πολιτικού περιεχομένου δρουν εντός του παραπάνω πλαισίου με τον αντίστροφο τρόπο βέβαια. Αναλυτικότερα, οι εκπομπές “σοβαρής δημοσιογραφίας” είναι κατά κύριο λόγο ανδροκρατούμενες, ενώ οι γυναίκες παρουσιάζονται συμπληρωματικά ως “γλάστρες”. Ως συμπλήρωμα των παραπάνω λειτουργεί η τηλεοπτική γλώσσα στην οποία συχνά ελλοχεύουν στερεότυπα με φράσεις όπως “γυναικούλες”, “αντρίκεια συμπεριφορά”, “ξανθιές”, “μοιραίες”, “ωραίες”. Πιο ακραία έκφανση του γλωσσικού σεξισμού της τηλεόρασης είναι η συχνή παρουσίαση γυναικοκτονιών ως “εγκλήματα πάθους” .

Είναι ευρέως διαδεδομένο ότι η βάση της τηλεόρασης είναι η εικόνα. Στο βωμό, όμως, αυτής της εικόνας η γυναικεία υπόσταση τείνει να υποβαθμίζεται και να καθίσταται σεξουαλικό αντικείμενο. Πιο συγκεκριμένα, ο κανόνας στις ψυχαγωγικές και πρωινές εκπομπές είναι ψηλές, αδύνατες γυναίκες με εντυπωσιακά χαρακτηριστικά που συνάδουν με τα κυρίαρχα πρότυπα ομορφιάς. Βέβαια, αξίζει να σημειωθεί ότι το τελευταίο διάστημα έχουν εμφανιστεί μερικές εξαιρέσεις του παραπάνω κανόνα, δηλαδή υπάρχουν εκπομπές που μέσω της παρουσιάστριας προσπαθούν να υποστηρίξουν την διαφορετικότητα και να καταρρίψουν τα κοινωνικά πρότυπα ομορφιάς, ωστόσο, ακόμα και σε αυτές τις εκπομπές υπάρχει σίγουρα κάποια άλλη γυναίκα με τα χαρακτηριστικά που προαναφέρθηκαν, η οποία καταλαμβάνει ένα σημαντικό κομμάτι του τηλεοπτικού χρόνου. Οι παρουσιάστριες είναι πάντα χαμογελαστές και καλοντυμένες, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που παρουσιάζονται εσκεμμένα «αφελείς». Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Αυγή» ο διευθυντής του εργαστηρίου Κοινωνικής Έρευνας στα ΜΜΕ του Τμήματος Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης του ΕΚΠΑ Γιώργος Πλειός: “Το «ωραίο φύλο» δεν είναι τίποτε άλλο από τη γυναίκα - αντικείμενο. Της αποδίδεται αποκλειστικά εκείνης μια εντελώς φυσιολογική ανθρώπινη ανάγκη, του να είσαι ωραίος, ωραία, της αποδοχής από τον κοινωνικό περίγυρο, και μάλιστα ως κύρια, αν όχι αποκλειστική, ιδιότητά της.” Αυτή η αντικειμενοποίηση που αναφέρει ο κ. Πλειός είναι η καθημερινότητα στην τηλεόραση αφού συνεχώς στελεχώνεται με γυναίκες που αναπαράγουν τα κυρίαρχα ομορφιάς, ενώ όταν κάνουμε λόγο για άνδρες παρουσιαστές και δημοσιογράφους, η εξωτερική τους εμφάνιση δεν σχετίζεται τόσο έντονα με την επαγγελματική τους ανέλιξη.

Όλα τα παραπάνω διαδραματίζονται στην τηλεόραση που σήμερα φιλοξενεί το κίνημα #metoo, ένα κίνημα που προσπαθεί να βάλει τέλος στις σεξουαλικές παρενοχλήσεις και κακοποιήσεις μέσω της κοινοποίησης τους. Οι παρουσιαστές που «συμπονούν» τα θύματα είναι οι ίδιοι παρουσιαστές που δυο χρόνια πριν χλεύασαν, υπονόμευσαν, γελοιοποίησαν τη σεξουαλική παρενόχληση φοιτήτριας του ΑΠΘ με τα χυδαία σχόλια τους. Οι παρουσιαστές που στέκουν έκπληκτοι μπροστά στις μαρτυρίες είναι οι ίδιοι παρουσιαστές που γελούσαν με την παραπλάνηση που άσκησαν δύο δίδυμοι άντρες παίκτες ριάλιτι σε κοπέλα με στόχο την ερωτική συνεύρεση. Οι παρουσιαστές που παροτρύνουν τα θύματα να μιλήσουν είναι οι ίδιοι που τρία χρόνια πριν, όταν γυναίκα ηθοποιός κατήγγειλε συνάδελφο της για κακοποιητική συμπεριφορά, αποσιώπησαν και κάλυψαν ποικιλοτρόπως το θύτη.

Μήπως, τελικά, είναι λίγο υποκριτική η στάση της τηλεόρασης απέναντι στο κίνημα #me too; Ή μήπως η στάση αυτή είναι απλά μια αντανάκλαση της στάσης της κοινωνίας της οποίας καλείται να ψυχαγωγήσει;