Portal

Νικόλας Κολυτάς

Οι σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας σε επίπεδο γεωπολιτικό και διπλωματικό δε βρίσκονται στο καλύτερο σημείο. Η προσφυγική κρίση, οι διεθνείς συμμαχίες, η εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου και το κυπριακό αποτελούν διαρκή ζητήματα γύρω από τα οποία προκαλούνται εντάσεις και οξύνσεις.

Αυτό το κλίμα ξεδιπλώθηκε και στο επίπεδο της επικοινωνίας κατά τις κοινές δηλώσεις Δένδια και Τσαβούσογλου στην Άγκυρα πριν από μερικές ημέρες. Οι δηλώσεις αυτές δεν έγιναν σε τυπικό κλίμα διπλωματικής ευγένειας με ανταλλαγές εκατέρωθεν φιλοφρονήσεων και πρόθεση συνεργασίας. Αντίθετα φάνηκε να υπάρχουν σημαντικές αντιθέσεις και αποκλίσεις μεταξύ των δύο μερών.

Αυτές οι δηλώσεις προφανώς τράβηξαν το βλέμμα των ΜΜΕ, τα οποία έσπευσαν να σχολιάσουν τη δημόσια αντιπαράθεση των εκπροσώπων των δύο κρατών. Ένας τίτλος που μονοπώλησε τα εγχώρια μέσα ήταν το «Έκανε Τούρκο τον Τσαβούσογλου ο Δένδιας» ή το «Τους έκανε Τούρκους ο Δένδιας». Αυτοί οι τίτλοι αναπαράχθηκαν εξίσου σε παλιά και νέα μέσα. Τόσο σε τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων και τίτλους κορυφαίων εφημερίδων όσο και σε sites και δημοσιεύσεις στα social media.

Η ρατσιστική ρητορική με τη μορφή του αντιτουρκισμού αποτελεί ένα χρόνιο ζήτημα στο δημόσιο διάλογο. Ο λόγος μίσους που κρύβεται εντός των κυρίαρχων εθνικών αφηγήσεων είναι επικίνδυνος αλλά και ιδιαίτερα δυσδιάκριτος. Όμως υπάρχει. Τι σημαίνει το «τον έκανα Τούρκο»; Πώς ερμηνεύεται μια τέτοια φράση; Είναι ο Τούρκος ο «βάρβαρος και απολίτιστος ανατολίτης»; Είναι ο «προαιώνιος εχθρός»; Μια καταφατική απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα σίγουρα περικλείει μίσος.

Ο εθνικιστικός και ρατσιστικός λόγος που ταυτίζει ένα έθνος με τη βία και την έλλειψη πολιτισμού σίγουρα μολύνει τη δημόσια συζήτηση. Δεν την εξελίσσει στο επίπεδο της ανταλλαγής απόψεων βασισμένων σε επιχειρήματα αλλά τη βουλιάζει στο βούρκο των προϋπαρχουσών αφηγήσεων και στερεοτύπων που διαχέονται διαχρονικά στην ελληνική κοινωνία. Πάνω σε αυτή τη βάση γίνεται συζήτηση ενστίκτων και όχι συζήτηση ουσίας.

Σε αρκετές περιπτώσεις ο «αντιτουρκισμός» κανονικοποιείται στο δημόσιο διάλογο χωρίς ίχνος αντίδρασης ή κριτικής. Και αυτό γιατί ταυτίζεται σε μεγάλο βαθμό με την κυρίαρχη εθνική αφήγηση. Κάπως έτσι κάποιος που αρνείται να υιοθετήσει έναν τέτοιο λόγο ενδεχομένως να κριθεί ως «ανθέλληνας» ή «εθνικός μειοδότης». Την περίοδο ανόδου της ακροδεξιάς στην Ελλάδα υπήρξε πλήθος τέτοιων κατηγοριών και στοχοποιήσεων απέναντι σε δημοσιογράφους που αρνήθηκαν να υιοθετήσουν αντιτουρκικό λόγο.

Το γεγονός ότι οι επίσημες αρχές Ελλάδας και Τουρκίας διαφωνούν σε επίπεδο διεθνούς πολιτικής δε δίνει κανένα άλλοθι αναπαραγωγής ρατσιστικού και εθνικιστικού λόγου στη δημόσια συζήτηση. Αντίθετα οξύνει τα μίση και δημιουργεί τις κατάλληλες προϋποθέσεις ενίσχυσης του εθνικιστικού λόγου εκατέρωθεν. Η καθιέρωση μιας τέτοιας ρητορικής γίνεται πρωτογενώς σε επίπεδο κοινωνίας και δευτερευόντως διοχετεύεται στα μέσα, γεγονός που κρούει των κώδωνα του κινδύνου.

Κοινωνικοί φορείς, δημοσιογραφικοί οργανισμοί, αντιρατσιστικές πρωτοβουλίες και σύσσωμη η κοινωνία των πολιτών πρέπει να αντιπαλέψουν και να νικήσουν το μίσος που ξεδιπλώνεται με λέξεις, αλλά έχει αίτια πολύ βαθύτερα. Μόνο έτσι θα προχωρήσει ουσιαστικά ο δημόσιο διάλογος και θα εξελιχθούν οι κοινωνίες και από τη μία και από την άλλη πλευρά του Αιγαίου.