Portal

Κλεάρτ Χύσαϊ

Η μετανάστευση στην Ελλάδα δεν είναι ένα νέο φαινόμενο. Ήδη από τον 19^ο αιώνα, με την δραματική πτώση στις τιμές της σταφίδας το 1893 προέκυψαν σημαντικά εξερχόμενα μεταναστευτικά ρεύματα Ελλήνων προς τις Η.Π.Α και την Αίγυπτο. Σημαντική μεταναστευτική κίνηση παρατηρείται επίσης στις αρχές της δεκαετίας 1950 έως τα τέλη του 1970, προς χώρες όπως η Αυστραλία, ο Καναδάς και οι Η.Π.Α., καθώς και πολλές χώρες της δυτικής Ευρώπης. Η κινητικότητα στον ελληνικό χώρο είναι έντονη και συνεχώς εξελισσόμενη, με τις δεκαετίες του 1980 και 1990 κυρίως, να γίνονται σημείο τομής στην σύγχρονη ελληνική ιστορία με εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες, να εισέρχονται στην Ελλάδα, από γειτονικές κυρίως χώρες όπως η Αλβανία, Ρουμανία, Βουλγαρία.

Η ένταση που δόθηκε από τα μέσα ενημέρωσης και τους πολιτικούς για τις αυξανόμενες μεταναστευτικές ροές στην Ελλάδα, προκάλεσαν την επιφυλακτικότητα του ελληνικού λαού αφού, πολλοί εθνικοί «άλλοι» έρχονται τώρα να «εισβάλουν» το έθνος τους, το σπίτι τους, την ταυτότητα τους. Η κοινή γνώμη προς τους μετανάστες «εμπλουτίζεται» από την ιδεολογική κατίσχυση του εθνικισμού που ριζώνει πλέον στην Ελλάδα.  Οι φωτογραφίες των μεταναστών εκείνη την εποχή έχουν όλες ακριβώς το ίδιο μοτίβο: δείχνουν ταλαιπωρημένους μετανάστες, παθητικούς περιμένοντας ποιος θα τους βοηθήσει. η ενσωμάτωση των μεταναστών στην ελληνική κοινωνία είναι μια μακροχρόνια διαδικασία που συναντά αρκετά εμπόδια (θεσμικά και μη) και ως εκ τούτου δεν εξελίσσεται ομαλά. Η ολοκλήρωση μπορεί να σημαίνει υποδοχή από το κράτος (προσφέροντας τους ευκαιρίες ίσες, σεβόμενο τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα), αλλά και αποδοχή από την κοινωνία, η οποία βλέπει τους μετανάστες μέχρι και σήμερα με μισαλλοδοξία και ματιά γεμάτη αμφισβήτηση. 

Μετά τις εκλογές του Μαΐου και του Ιουνίου 2012, η ​​ρητορική μίσους και η βία κατά των μεταναστών αυξήθηκαν σημαντικά. Η Νέα Δημοκρατία, κέρδισε τις εκλογές και σχημάτισε κυβέρνηση συνασπισμού μαζί με το ΠΑΣΟΚ και τη Δημοκρατική Αριστερά. Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, η ΝΔ και ο πρόεδρος της, Αντώνης Σαμαράς, μετέπειτα πρωθυπουργός, σήκωσαν τη σημαία κατά της μετανάστευσης, δηλώνοντας ότι «η Ελλάδα δεν πρόκειται να συνεχίσει να αποτελεί μαγνήτη για τους μετανάστες». Η ξενοφοβία και ο ρατσισμός αυξάνονται όλο και περισσότερο κατά τη διάρκεια της δεκαετίας (2010 και έπειτα), με κόμματα όπως η Χρυσή Αυγή να διοργανώνει πορείες μίσους κατά μεταναστών, προκαλώντας υλικές και σωματικές βλάβες στους μετανάστες. Η ξενοφοβία ρίζωσε σε μια χώρα που έχει υπάρξει τόσο χώρα υποδοχής, όσο και χώρα προέλευσης μεταναστευτικών/ προσφυγικών πληθυσμών.

Οι μετανάστες παρόλα αυτά προσπαθούν να γίνουν ένα με την ελληνική κοινωνία παρά τις δύσκολες και αντίξοες συνθήκες εργασίας και αμοιβών που μέχρι σήμερα παρατηρούνται. Βρίσκονταν  και βρίσκονται πάντα στην διαχωριστική γραμμή νόμιμου και παράνομου. Το φαινόμενο της μετάβασης από την νομιμότητα στην σκιά της παρανομίας, παρατηρήθηκε έντονα κατά τα χρόνια τις κρίσεις όπου λόγω της ανεργίας πολλοί μετανάστες δεν είχαν τον απαιτούμενο αριθμό ενσήμων και εισοδήματος που απαιτούνταν για την έκδοση άδειων παραμονής.  Παιδιά που δεν γνώρισαν άλλη «μάνα» παρα μόνο την Ελλάδα, όταν ενηλικιώνονται μπαίνουν στο στόχαστρο της νομιμοποιημένης ρητορικής μίσους του κράτους, όπου τους θεωρεί παράνομους (εάν δεν εργάζονται ή σπουδάζουν) και τους ζητά να εκδώσουν άδειες παραμονής.

Στην Ελλάδα το ζήτημα της υπηκοότητας είναι πολιτικοποιημένο. Από (ακρο)δεξιά μορφώματα (Ν. Δ., ΛΑ.Ο.Σ., Χρυσή Αυγή, ΑΝ.ΕΛΛ., ΕΛ. Λύση) ακολουθείται ως επι το πλείστον ένα ‘jus sanguini’ δικαίωμα (εξ αίματος) του ανήκειν, περιορίζοντας την εθνική ταυτότητα στα στενά βιολογικά όρια του «αν δεν είσαι Έλληνας από την γέννηση δεν θα είσαι ποτέ». Ο νομοθέτης έρχεται να ολοκληρώσει αυτή την τυπική απομόνωση, αρχικά με τον νόμο 3838/2010, ο οποίος απέκλειε τα παιδιά των μεταναστών, με οποιοδήποτε τρόπο (γέννηση/εκπαίδευση) να αποκτήσουν την ελληνική Ιθαγένεια, αγνοώντας την προσφορά των μεταναστών σε αυτό τον τόπο (ήδη για δύο δεκαετίες τότε).

Το 2015, με τον νέο νόμο που εισάγει η Κυβέρνηση Σύριζα, ανοίγει ο δρόμος για τα παιδιά των μεταναστών να λάβουν την Ελληνική Ιθαγένεια, με πιο επιεική κριτήρια, αναγνωρίζοντας το γεγονός ότι αυτά τα παιδιά ανήκουν σε αυτή τη χώρα και είναι πλήρως ενσωματωμένα σε αυτή την κοινωνία (βλ. και Αποφάσεις κτήσης Ελληνικής Ιθαγένειας ανά κατηγορία υποψηφίων για το 2011 - 2019 . ΠΗΓΗ: Υπουργείο Εσωτερικών https://www.ypes.gr/wp-content/uploads/2020/11/20201119-StatsCategory2011-2019v1.pdf)..

Παρόλα αυτά, το μεγαλύτερο πρόβλημα εντοπίζονται στο χρόνο που χρειάζεται για την εξέταση του φακέλου των αιτούντων πολιτογράφηση. Φάκελοι ανέγγιχτοι στα σκονισμένα ράφια των αποκεντρωμένων διοικήσεων, που «αναμένουν την εξέταση με βάση τον χρόνο κατάθεσης». Το πρόβλημα εντοπίζεται σε μεγαλύτερο βαθμό στην πρώτη γενιά μεταναστών, με το ποσοστό των εγκρίσεων να είναι κατά 70% χαμηλότερο από εκείνες της δεύτερης γενιάς. Ακόμη και όταν ξεκινά η πολυπόθητη διαδικασία της εξέτασης, αυτή σηματοδοτεί την έναρξη μιας ακόμη μεγαλύτερης αναμονής αφού πρέπει να εξεταστεί και από άλλους φορείς του δημοσίου (όπως το Υπουργείο δικαιοσύνης), όπου «φιλτράρονται» οι καθαροί και μη μετανάστες. Διαδικασίες που με καλύτερη υποδομή και οργάνωση των υποδομών των πληροφοριακών συστημάτων θα είναι υπόθεση όχι ετών αλλά δευτερολέπτων.

Το πλαίσιο απόκτησης ιθαγένειας έρχεται να αυστηροποιήσει ακόμα περισσότερο η Υπουργική απόφαση 29845/2021, η οποία ορίζει τεκμήρια για την οικονομική και κοινωνική ένταξη του αλλοδαπού, τα οποία κάνουν ακόμη πιο επώδυνη και δύσκολη τη διαδικασία κτήσης της Ελληνικής Ιθαγένειας. 

Επιπρόσθετα, ορίζεται τράπεζα θεμάτων, περιεχόμενα της οποίας αποτελούν γνώσεις γεωγραφίας, πολιτισμού, ιστορίας και φυσικά του πολιτικού γίγνεσθαι. Το πρόβλημα δεν είναι οι απαιτήσεις κάποιων στοιχειωδών γνώσεων από τους υποψήφιους μετανάστες – άλλωστε αν κάποιος δεν ξέρει τίποτα για αυτή την χώρα, γιατί να γίνει πολίτης της; Αντιθέτως αυτή η τράπεζα θεμάτων με τις αδικαιολόγητα δύσκολες ερωτήσεις κατά την διάρκεια τόσο της εξέτασης όσο και της συνέντευξης με την επιτροπή πολιτογράφησης, γεννούν ερωτήματα για τοεά τελικά αποτελούν ένα αντικειμενικό κριτήριο πολιτογράφησης ή απλώς ένα φίλτρο προστασίας από τους μετανάστες. Από ανθρώπους που έχουν ήδη αποδείξει ότι θέλουν να παραμείνουν σε αυτή τη χώρα, παρά τις καταστρεπτικές συνέπειες της κρίσης. Που μεγάλωσαν τα παιδιά τους σε αυτή τη χώρα, που θα γεράσουν σε αυτή και ίσως θα αφήσουν την τελευταία τους πνοή σε αυτά τα εδάφη.  

Η πολιτική ευαισθητοποίηση είναι απαραίτητη όχι μόνο στην Ελληνική αλλά και σε όλες τις κοινωνίες, αφού υπάρχει έντονη πληθυσμιακή κινητικότητα σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα φράγματα και τα σύνορα δεν πρόκειται να προστατέψουν την εθνική μας ταυτότητα και ούτε οι μετανάστες πρόκειται να αλλοιώσουν αυτή την εθνική ταυτότητα. Αντιθέτως αυτή θα ενισχυθεί αφού περισσότεροι άνθρωποι θέλουν να γίνουν μέρος της και να την σεβαστούν. 

Πηγή φωτογραφίας: Vassiliki Lalioti Photographing the “Other”: Immigration and New Images of the Greek Ethnic “Self”.