Portal

Ελισάβετ Χατζή

Με την αναθεώρηση του Συντάγματος το 2001, στο πλαίσιο της κατοχύρωσης των δικαιωμάτων των ΑμεΑ, ο όρος «άτομα με ειδικές ανάγκες» αντικαταστάθηκε από τον όρο «άτομα με αναπηρία». Η αντικατάσταση αυτή δεν είναι τυχαία επιλογή λέξεων, αλλά αφορά την στάση όλων μας προς τα ΑμεΑ. Οι ίδιοι οι άνθρωποι που πάσχουν από κάποιο είδος σωματικής ή νοητικής αναπηρίας δείχνουν να προτιμούν τον όρο αυτό. Ο όρος «ειδικές ανάγκες» έχει καθιερωθεί από τη μερίδα ανθρώπων που δεν πάσχουν από κάτι αντίστοιχο (που έχουν, δηλαδή, «κανονικές» ανάγκες), καταλήγοντας να διακρίνουν με αυτόν τον τρόπο τον εαυτό τους από τα ΑμεΑ. Πρόκειται για μία διάκριση βαθιά ριζωμένη στην κοινωνική πραγματικότητα, η οποία λαμβάνει πολλές μορφές, διαιωνίζει τις ρατσιστικές συμπεριφορές και τη ρητορική μίσους, περιθωριοποιώντας έτσι κάποιους συνανθρώπους μας.

Tα social media εδώ, όπως και σε κάθε περίπτωση, έχουν αντιφατικό ρόλο. Δίνουν ένα σημαντικό βήμα έκφρασης στα άτομα με αναπηρία, τόσο για να μοιραστούν το πώς είναι να ζεις με κάποια αναπηρία ή κάποια χρόνια πάθηση στις σύγχρονες κοινωνίες, όσο και για να ενώσουν τις φωνές τους online, προκειμένου να εναντιωθούν σε φαινόμενα παρενόχλησης στον κυβερνοχώρο. Για παράδειγμα, η βραβευμένη blogger και συνήγορος ασθενών Christine Miserandino κατάφερε μέσω του internet και των social media να καθιερώσει και να διαδώσει τη «Θεωρία των Κουταλιών» (Spoon Theory). Η ίδια η Christine πάσχει από λύκο, την αυτοάνοση ασθένεια και θέλησε μέσω αυτής της θεωρίας να δημιουργήσει μία μονάδα μέτρησης για το πώς είναι να ζεις με μία «αόρατη» πάθηση, όπως είναι τα χρόνια νοσήματα και η πνευματική αναπηρία. Δημιουργήθηκε και διαδόθηκε, λοιπόν, μία μονάδα μέτρησης για την απαιτούμενη ενέργεια που χρειάζεται να καταβάλλει καθημερινά ένα ΑμεΑ. Ο όρος χρησιμοποιείται επιτυχώς και για τις σωματικές αναπηρίες.

Δυστυχώς, ιστορίες σαν της Christine δεν είναι ο κανόνας. Τα στερεότυπα, οι προκαταλήψεις και οι διακρίσεις απέναντι στα ΑμεΑ μορφοποιούνται μέσω του διαδικτύου και κάνουν την εμφάνιση τους, ανώνυμα τις περισσότερες φορές, μέσω δημοσιεύσεων, σχολίων και μηνυμάτων ανάλογου περιεχομένου. Όλα τα παραπάνω ενισχύουν την ευπάθεια των ΑμεΑ με τη διαιώνιση μίας αρνητικής κοινωνικής αναπαράστασης, αλλά και με την αρνητική συμβολή στην αυτοεικόνα τους. Αν τα ΑμεΑ αντιμετωπίζονται ως μία περιθωριακή ομάδα μέσω καθημερινών συμπεριφορών, σχολίων ή μηνυμάτων στα social media, είναι εύκολο να κατανοήσουμε τι αντίκτυπο θα έχει αυτό στην ψυχοσύνθεση τους.

Αυτό που αξίζει να σημειωθεί και να αποτελέσει τροφή για σκέψη είναι το πρόσχημα του «αστεϊσμού» που πολλές φορές χρησιμοποιείται για χαρακτηρισμούς και εκφράσεις όπως είναι ο «σπαστικός», ο «καθυστερημένος», ο «τρελός», «καλά τυφλός είναι;», «μουγκάθηκε;», «ανάπηρος», κτλ. Είναι πολύ λεπτά τα όρια ανάμεσα στον αστεϊσμό και τη ρητορική μίσους. Υπάρχει η ασυνείδητη τάση να τίθενται πιο χαλαροί κανόνες και όρια σχετικά με το τι είναι πρέπον να ειπωθεί και τι όχι, όταν πρόκειται για «χιούμορ». Ωστόσο, αν το αστείο σχετίζεται με κάποια πάθηση ή αναπηρία, πώς θα φαίνονται στα άτομα που όντως πάσχουν από αυτά, τέτοιου είδους σχόλια σε δημοσιεύσεις, που μπορεί να γίνονται ακόμα και από επαγγελματίες δημοσιογράφους κάποιες φορές; Τα σχόλια αυτά αντιπροσωπεύουν μία a priori γελοιοποίηση των ΑμεΑ, χωρίς να γίνεται καν λόγος στο πρόσωπο τους.

Φυσικό απότοκο των παραπάνω είναι η οικειοθελής απομόνωση των ΑμεΑ, η δυσκολία κοινωνικοποίησης και έκφρασης, λόγω του φόβου ότι μπορεί να δεχθούν επικριτικά σχόλια ή να γελοιοποιηθούν. Με τον πιο απλό τρόπο παραβιάζονται θεμελιώδη δικαιώματα, όπως είναι ο σεβασμός και η προστασία της αξιοπρέπειας των ανθρώπων. Είναι χρέος όλων μας να φιλτράρουμε διπλά τις εκφράσεις που χρησιμοποιούμε, τα σχόλια και τις δημοσιεύσεις που αναρτούμε, ακόμα και στα πλαίσια αστεϊσμού, ενώ μέσω εποικοδομητικής κριτικής πρέπει να μπει ένα stop στα πικρόχολα σχόλια που σκόπιμα υποβιβάζουν συνανθρώπους μας, δημιουργώντας ανώτερες και κατώτερες κατηγορίες ατόμων.

Πηγή: Challenges facing online research: Experiences from research concerning cyber-victimisation of people with disabilities | Alhaboby | Cyberpsychology: Journal of Psychosocial Research on Cyberspace

Πηγή φωτογραφίας: https://eleftherostypos.gr/ellada/330884-pagkosmia-imera-atomwn-me-anapiria-ta-minymata-twn-politikwn-sto-diadiktyo-eikones-vinteo/