Portal

Απόστολος Μαυράκης

Τηλεόραση, ίντερνετ, ραδιόφωνο, τύπος. Τα μέσα αυτά, αποτελούν τους κυρίαρχους διαύλους μετάδοσης και διάδοσης γεγονότων που εκτυλίσσονται σε όλη την υφήλιο. Εν έτει 2021, ο αριθμός ραδιοτηλεοπτικών καναλιών και εκπομπών έχει «εκτοξευθεί», οι εφημερίδες και τα περιοδικά έχουν πληθύνει, ενώ τα διαδικτυακά blogs και τα social media έχουν κατακλύσει τον κυβερνοχώρο. Ως αποτέλεσμα, παρατηρούμε μία τάση υπερπροβολής ορισμένων ειδήσεων και γεγονότων, ιδιαίτερα θεμάτων που διχάζουν και προκαλούν θυμό. Δεν είναι άλλωστε περίεργο που συμβαίνει αυτό, καθώς τέτοιου είδους ειδήσεις φαίνεται να προκαλούν μεγαλύτερο ενδιαφέρον στο κοινό.

Εύλογα λοιπόν, οποιαδήποτε ιστοσελίδα, εκπομπή ή εφημερίδα-περιοδικό, θα προτιμήσει να επικεντρώσει την προσοχή της σε μία είδηση, η οποία αφορά για παράδειγμα μία ρατσιστική ή σεξιστική δήλωση ενός ατόμου. Τέτοιες ειδήσεις, φαίνεται να συγκεντρώνουν μεγαλύτερη απήχηση, καθώς γύρω από αυτές διατυπώνονται διάφορες απόψεις και αντιδράσεις. Για αυτό το λόγο και η αναπαραγωγή τους γίνεται με φρενήρεις ρυθμούς.

Το αρνητικό κομμάτι της όλης υπόθεσης όμως, αποτυπώνεται στον εξής προβληματισμό: Η υπερβολική προβολή, καθώς και η εκτεταμένη-παρατεταμένη ανάλυση θεμάτων που εμπεριέχουν μορφές ρητορικής μίσους, οδηγούν μάλλον στη κανονικοποίηση τέτοιων γεγονότων, παρά στην απλή παρουσίασή τους ως ένα αρνητικό γεγονός. Όσο πιο πολύ δηλαδή προβάλλεται μία ρατσιστική και μισαλλόδοξη ρητορική, τόσο περισσότερο καταλήγει ίσως στο να ενσωματώνεται στη πραγματικότητα-καθημερινότητα μίας κοινωνίας.

Φυσικά και καθένας έχει το δικαίωμα να εκφέρει την άποψή του και να υπερασπίζεται τις θέσεις του. Παρόλα αυτά, οφείλει να προσέχει και τον τρόπο με τον οποίο θα τις εκδηλώσει. Όλες οι απόψεις και οι ιδεολογίες, οι οποίες εκφράζονται με ηθικό τρόπο, βοηθούν έναν διάλογο να είναι πιο εποικοδομητικός και ειρηνικός, ακόμα και αν υπάρχει διαφωνία. Κάτι τέτοιο φαίνεται ωστόσο να εκλείπει στις μέρες μας ή να μη προωθείται επαρκώς. Όπως άλλωστε είναι λογικό, μία τέτοια είδηση είναι πολύ πιθανό να μη «τραβήξει» τη προσοχή ενός τηλεθεατή ή ενός χρήστη του Facebook.

Αντιθέτως λοιπόν, παρατηρούμε διάφορα περιστατικά που περιλαμβάνουν μορφές ρητορικής μίσους να «μαγνητίζουν» το κοινό, προκαλώντας ποικίλες αντιδράσεις. Οι διχαστικές δηλώσεις του Donald Trump, τα ρατσιστικά σχόλια και πρακτικές του πάλαι πότε κόμματος «Χρυσή Αυγή» και γενικότερα ρατσιστικά, σεξιστικά και κάθε λογής σχόλια μίσους έχουν ανά τα χρόνια κάνει τον γύρο των μέσων ενημέρωσης, προσελκύοντας το ενδιαφέρον πολλών εκατομμυρίων ανθρώπων. Εφόσον το ενδιαφέρον λοιπόν είναι μεγάλο, παρατηρείται και μία εκθετική αύξηση της αναπαραγωγής τέτοιου είδους ειδήσεων.

Επίσης, τέτοιες δηλώσεις συχνά αποτελούν «υλικό» για εκπομπές και δημοσιεύματα χιουμοριστικής φύσεως, μέσω των οποίων γεννιούνται πολλά «memes» και γενικότερα χιουμοριστικές ατάκες. Επικρατεί από ό,τι αντιλαμβανόμαστε, μία «δίψα» του κοινού για θέματα διχόνοιας και μίσους. Για παράδειγμα, σε reality shows όπως το «Survivor», παρατηρούνται πολλές σκηνές καβγάδων και πικρόχολων σχολίων μεταξύ των παικτών, πράγμα το οποίο «εκτοξεύει» την αναγνωρισιμότητά τους και τα... νούμερά της εκπομπής.

Περνώντας σε μία πιο ψυχολογική προσέγγιση, όντως παρατηρούμε πως το κοινό αποζητά από τα μέσα ενημέρωσης στιγμές, οι οποίες θα έχουν να του προσφέρουν κάποιο συναίσθημα. Όταν αυτά τα συναισθήματα υπερπροβάλλονται, τότε είναι πολύ πιθανό να αυξάνεται αντίστοιχα και το ενδιαφέρον του κοινού, εφόσον αποτελούν τελικά μία ανθρώπινη ανάγκη.

Γίνεται, ωστόσο, να μη προβάλλονται τέτοια συμβάντα από τα μέσα; 

Οι ειδήσεις και τα γεγονότα που προβάλλονται από τα μέσα ενημέρωσης οφείλουν να είναι ποικίλης ύλης, καθώς αυτός ο κύριος ρόλος τους είναι ο ενημερωτικός. Η καθολική και ισορροπημένη ενημέρωση του κοινού από τα ΜΜΕ, συμβάλλει καταλυτικά στη διαμόρφωση και την αντίληψη της πραγματικότητας των κοινωνιών, από τα άτομα που τις απαρτίζουν.

Ζώντας όμως στην εποχή της «προπαγάνδας των αριθμών», οτιδήποτε λαμβάνει περισσότερη απήχηση, δηλαδή περισσότερες προβολές, likes και διαμοιρασμούς στο διαδίκτυο, φαίνεται να αποτελεί την κύρια «γραμμή» πάνω στην οποία θα κινηθεί κάθε μέσο. Αυτό συμβαίνει προκειμένου να αναδειχθούν τα ίδια τα μέσα, μέσω περιστατικών που ενδεχομένως να ενδιαφέρουν τη μεγαλύτερη μερίδα του κοινού τους (και όχι μόνο), σε μία παράλληλη προσπάθεια τους να είναι «επίκαιρα».

Αυτός ο όρος, αναλύεται συνήθως στα αγγλικά ως «relevance», με την έννοια της επιδίωξης κάποιου - μέσου ενημέρωσης στη συγκεκριμένη περίπτωση - να παραμένει συνεχώς στο προσκήνιο, θίγοντας αμφιλεγόμενα θέματα, που απασχολούν την κοινή γνώμη μία συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Πολλές ιστοσελίδες και εκπομπές βέβαια, χρησιμοποιούν τη φήμη και τη δημοσιότητα ενός προσώπου ή θέματος, ώστε να διασπείρουν ψευδείς και αβάσιμες φήμες εις βάρος τους, με απώτερο σκοπό να εξασφαλίσουν την απήχηση και τη προσοχή του κοινού, σε συνδυασμό με την εκδήλωση μίσους απέναντι στο εκάστοτε «θύμα» τους.

Τέλος, αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως πολλές, ουσιαστικότερες ειδήσεις «χάνονται» λόγω της υπερπροβολής των «ειδήσεων» που αναφέρθηκαν παραπάνω. Ειδήσεις οι οποίες αφορούν για παράδειγμα μέτρα λιτότητας ή αυξήσεις στη φορολογία δεν προωθούνται επαρκώς από τα μέσα, καθώς τα ίδια φαίνεται να «δίνουν» μεγαλύτερη βαρύτητα σε ειδήσεις και γεγονότα με κύριο θέμα τη διχόνοια και το μίσος, λόγω υψηλότερης απήχησης. Ως αποτέλεσμα, παρατηρείται μία άγνοια και μία αδιαφορία για ειδήσεις οι οποίες αφορούν ουσιαστικά το κοινό, ενώ το ενδιαφέρον όλων επικεντρώνεται σε γεγονότα τα οποία ούτε τους αφορούν πραγματικά, ούτε τους επηρεάζουν κάπως.

Η παραπάνω προσέγγιση, επεκτάθηκε σε διάφορους κλάδους της κοινωνικής και ατομικής υπόστασης. Παρόλα αυτά, το κύριο απότοκο της όλης συγκυρίας αποτελεί η αβίαστη ενσωμάτωση του λόγου μίσους από τα μέσα ενημέρωσης στην κοινωνική πραγματικότητα. Ας αναλογιστούμε απλά πόσο περίεργο θα ήταν, να ξυπνάγαμε μία μέρα και να βλέπαμε ξαφνικά παντού θετικά νέα ή έστω μία σημαντική έλλειψη ειδήσεων και γεγονότων που αφορούν το μίσος και τη διχόνοια.

Αν και οι προσπάθειες περί παγκόσμιας ειρήνης έχουν εντατικοποιηθεί, ο λόγος μίσους ακόμα φαίνεται να πρωταγωνιστεί και δυστυχώς αυτό επιβεβαιώνεται καθημερινά. Από μεριάς των μέσων, θα ήταν αρμοστό να επικρατήσει μία ισορροπία μεταξύ του όγκου προβολής θετικών, αρνητικών και ουδετέρων ειδήσεων. Θα ήταν επίσης καλό να περιοριστούν οι θυσίες των μέσων στο βωμό της απήχησης και των «αριθμών».

Το μίσος πρέπει να καταπολεμάται άλλωστε, όχι να αναπαράγεται με σκοπό την εξυπηρέτηση συμφερόντων.

Πηγές:

https://www.offsite.com.cy/eidiseis/topika/kisa-fake-news-oi-islamistes-sti-faneromeni?utm_source=related-articles-body&utm_medium=internaltraffic