Portal

Ελισάβετ Χατζή

Η ποιοτική δημοσιογραφία και ο Κώδικας Δεοντολογίας θυσιάζονται αρκετές φορές στο βωμό της υψηλής τηλεθέασης και του clickbait. Το τεκμήριο της αθωότητας πλήττεται, εκτός από την δημοσιογραφία, και από το «δικαστήριο» των social media. Ορισμένοι πολίτες με δημοσιεύσεις και σχόλια προδικάζουν την εξέλιξη μιας υπόθεσης, προβαίνουν σε χαρακτηρισμούς και επικρίσεις, όχι μόνο για τους φερόμενους δράστες αλλά και για τα θύματα. Δημοσιεύσεις και σχόλια αφενός ενοχοποιούν τους παθόντες εγκληματικών ενεργειών, αφετέρου αμφισβητούν την έκβαση της υπόθεσης επιρρίπτοντάς τους ευθύνες. «Προκαλούσε με αυτά που φορούσε», «Με τόσο κοντή φούστα τι περίμενε;», «Τι έκανε έξω μέχρι τόσο αργά;», «Μήπως ήταν o σύντροφος της;», είναι κάποια από τα πιο συνήθη σχόλια που θα συναντήσει κανείς κάτω από δημοσιεύσεις σχετικά με κάποιο σεξουαλικό έγκλημα.  

Από την άλλη πλευρά, η παρατεταμένη χρήση της λέξης «θύμα» από τα ΜΜΕ, ή η δημοσιοποίηση των προσωπικών στοιχείων όσων εμπλέκονται σε τέτοιες υποθέσεις, αποτελούν χαρακτηριστικά ενός επιφανειακού και μη ποιοτικού αστυνομικού ρεπορτάζ. Ακόμα, ο υπερτονισμός της καταγωγής τόσο του θύματος, όσο και του δράστη από τα ΜΜΕ αποπροσανατολίζει από την ουσία του προβλήματος, που είναι το ίδιο το έγκλημα διαιωνίζοντας την ύπαρξη στερεοτύπων και προκαταλήψεων.

Τέτοιου είδους δημοσιεύσεις και δημοσιογραφικές πρακτικές έχουν δύο βασικές συνέπειες, τόσο σε μίκρο- όσο και σε μάκρο- επίπεδο. Ξεκινώντας από την ψυχολογία του παθόντος, η διαρκής έκθεση σε δημοσιεύσεις, συζητήσεις και σχόλια που αφορούν την ήδη επώδυνη εμπειρία του, οδηγούν σε μία διαρκή αναβίωση του συμβάντος και στην όξυνση των αρνητικών συναισθημάτων που αυτό συνεπάγεται. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι το άτομο θυματοποιείται για δεύτερη φορά μέσα από μία χονδροειδή και άξεστη δημοσιοποίηση του γεγονότος από κάποια ΜΜΕ, ή από απερίσκεπτα σχόλια χρηστών των social media. Το αίσθημα της ντροπής που δημιουργείται στο άτομο αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα για την επούλωση του τραύματος και οδηγεί στον στιγματισμό του. Ενώ συχνά, η εγκληματική ενέργεια συγχέεται εσφαλμένα και βεβιασμένα με ταυτοτικά χαρακτηριστικά των ατόμων.

Μπορεί πλέον τα ΜΜΕ και τα social media να αποτελούν σημαντικά όπλα για την προάσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, όπως φάνηκε και από την άνθηση και εδραίωση του κινήματος Me Toο, αλλά δεν πρέπει, είτε ως κοινό, είτε ως επαγγελματίες δημοσιογράφοι, να εθελοτυφλούμε μπροστά στην αρνητική συμβολή αυτών στην αντιεγκληματική κοινωνική πολιτική. Ο στιγματισμός που βιώνουν οι παθόντες εγκληματικών ενεργειών ενισχύει, μνημονεύοντας τον χαρακτηρισμό της Αγγελικής Καρδαρά στο Postmodern (Θύμα για δεύτερη φορά: Ο στιγματισμός από τα media αποθαρρύνει την καταγγελία σεξουαλικών εγκλημάτων – Postmodern), την ενίσχυση της «σκοτεινής» εγκληματικότητας. Τα θύματα, δηλαδή, διστάζουν να καταγγείλουν εγκληματικές ενέργειες, καθώς η αρνητική έκταση που θα δοθεί επηρεάζει ακόμα περισσότερο τους ίδιους. Είναι χρέος όλων μας, σε όποια θέση κι αν βρισκόμαστε, να διακόψουμε αυτό τον φαύλο κύκλο, φιλτράροντας διπλά τις δημοσιεύσεις και τα σχόλια που κάνουμε στα social media.

Η δημόσια σφαίρα πρέπει να είναι ένα ασφαλές πλαίσιο στο οποίο θα πρέπει να μπορεί να γίνεται λόγος για κάθε είδους έγκλημα με τον απαιτούμενο σεβασμό και προς το θύμα και προς τον θύτη. Στόχος των δημοσιογράφων δεν πρέπει να είναι η προβολή των στοιχείων εκείνων που θα δημιουργήσουν «θόρυβο» γύρω από τα εμπλεκόμενα πρόσωπα, αλλά των στοιχείων εκείνων που θα συμβάλλουν στην ευαισθητοποίηση του κοινού για τέτοια ζητήματα. Με αυτό τον τρόπο θα μπορέσει να επέλθει η αλλαγή και η βελτίωση στην κοινωνική παθογένεια.