Portal

Μαρία Κεραμιανού

Τι ευθύνεται όμως γι’ αυτό; Είναι το προπατορικό αμάρτημα του Αδάμ και της Εύας; Ή μήπως η εξέλιξη του ανθρώπου και η εξοικείωσή του σε έναν ανταγωνιστικό τρόπο ζωής, επικράτησης του ισχυρότερου; Σε ένα, λοιπόν, τέτοιο πλαίσιο ζωής και συμβίωσης μεταξύ των ανθρώπων είναι «φυσικές» οι εκδηλώσεις μίσους προς τον «άλλο», τον «διαφορετικό», τον «παράξενο», τον «ξένο», αυτόν που θεωρείται απειλή. Όχι, Δεν είναι! Το «φυσικό» είναι αυτό που προέρχεται από τη φύση, που πηγάζει από τις δυνάμεις του σύμπαντος, που προωθεί την ομαλή κίνηση του κόσμου, την αναπαραγωγή, την εξέλιξη. Φυσικό είναι το πάθος, είναι η έλξη, είναι η αγάπη, η έγνοια, η φροντίδα, δεν είναι η απέχθεια, ο εξευτελισμός, η υποβίβαση, η καταπάτηση του άλλου. Δύστυχως, όμως είναι φαινόμενα συχνά και στα μυαλά μας γίνονται οικεία, είναι, λοιπόν, επιτακτική ανάγκη να βρούμε τις αιτίες τους και τη βάση στην οποία δομούνται και καλλιεργούνται.

Είναι ευρέως αποδεκτό και γνωστό ότι οι άνθρωποι από την παιδική τους ηλικία χτίζουν όλο τον κόσμο γύρω τους, τον τακτοποιούν στο μυαλό τους, δημιουργούν φίλτρα από τα οποία περνά κάθε προσλαμβάνουσα πληροφορία. Τότε δομούν ένα σύστημα αξιών, πεποιθήσεων και πιστεύω, τα οποία ακολουθούν στη μετέπειτα ζωή τους, με δυνατότητα μεν να αλλάξουν, δύσκολα δε. Το πρώτο κοινωνικό σύστημα που θα συναντήσουν και θα κληθούν να συνυπάρξουν με άλλα άτομα μέσα σε αυτό είναι η οικογένεια και αμέσως μετά το σχολείο: ένα κοινωνικό σχήμα πιο αντιπροσωπευτικό της πραγματικής κοινωνίας, μια ρεαλιστική της προσομοίωση. Κυρίως σε αυτό και μέσα από αυτό θα μάθουν να διαπραγματεύονται και να ζουν τη ζωή: εκεί ,πρώτα, θα δημιουργήσουν φίλους και ίσως δημιουργήσουν και «εχθρούς», εκεί θα συναναστρέφονται το «οικείο» αλλά εκεί και το «διαφορετικό». Το πως, λοιπόν, θα διαχειριστούν αυτήν την κατάσταση, το τί θα βιώσουν και τί θα δουν θα αποτελέσει κομβικό σημείο στο πως θα διαχειριστούν ολόκληρη τους τη ζωή, το τι θα μάθουν να θερωούν ορθό και να επαίνουν και το τι και ΑΝ θα μάθουν να διακρίνουν ως λάθος, να το αποφεύγουν και να το καταδικάζουν.

Θυμάμαι καλά μια ιστορία: Ήμουν Δημοτικό, τότε, πέμπη τάξη… Εμείς ζώντας σε χωριό και πηγαίνοντας σε ένα μικρο σχολείο ήμασταν όλα τα παιδάκια μια παρέα, ήμασταν ενωμένα σαν οικογένεια. Μια ωραία μέρα καταμεσής της χρονιάς συναντήσαμε στην τάξη ένα καινούργιο πρόσωπο, ήταν ένας νέοφερθείς μαθητής, ένα προσφυγόπουλο από τη Συρία. Ήταν γύρω στα 15 κι εμείς ήμασταν 10. Η αλήθεια είναι πως τον νιώθαμε ξένο, όμως ήμασταν αθώα και δεν τον θεωρούσαμε ούτε βάρος, ούτε απειλή. Γελούσαμε μαζί του, ήταν καλό παιδί! Όταν κάποιος ήταν λυπημένος έκανε τα αδύνατα δυνατά να τον κάνει να γελάσει και να τον κάνει χαρούμενο… Μέσα σ’ όλα ήταν, βέβαια, και πολυλογάς και όταν μιλούσε πολύ μέσα στην τάξη την ώρα του μαθήματος, ο δάσκαλος του έλεγε « Αχμέτ, σταμάτα!» και εκείνος συνήθως απαντούσε, μάλλον χωρίς να καταλαβαίνει τι ακριβώς εννοεί: «Να φας πρωί ντομάτα» και εμείς γελούσαμε. Αυτό γινόταν συνέχεια, και δεν αποτελούσε, μάλλον, κάποιο μεγάλο εμπόδιο στη ροή του μαθήματος, όμως μια μέρα και στα καλά καθούμενα ο δάσκαλος νευρίασε πολύ, ο Αχμέτ του είπε ό,τι λέει πάντα: «να φας πρωί ντομάτα», όμως θύμωσε πάρα πολύ. Αιφνίδια σταμάτησε το μάθημα, αρχίσε να φωνάζει δυνατά και να ωρύεται, πήγε μπροστά από το θρανίο του και πέταξε με βίαιο τρόπο στο πάτωμα τα χαρτιά του, τα μολύβια του, όλα τα πράγματα του.. Ήταν εκτός εαυτού! Άρχισε να τον τραβολογάει και να τον σπρώχνει… Του φωνάζε «θα σε πάω στη διευθύντρια» και όντως προς τα εκεί πήγαινε.. Τον έβριζε, δε θυμάμαι αν τον χτύπησε, πάντως είχε όλη τη διάθεση.. Εμείς μουγκαθήκαμε, τρομοκρατηθήκαμε, δεν καταλαβαίναμε τι συνέβαινε και γιατί…Ήταν ένα περιστατικό που έμεινε μέσα μας! Όλοι πιστέψαμε πως εκείνος έφταιγε, ο Αχμέτ, ότι τον έφερε στα όριά του. Από τότε και ύστερα τον θεωρούσαμε «παράσιτο» που ήρθε να μας χαλάσει τη φιλία και την αρμονία. Στα διαλείμματα πάντα παίζαμε μαζί του, αλλά ακόμα θυμάμαι το χαρακτηριστικό συναίσθημα που υπήρχε μέσα μου και μέσα σε όλους μας, το «γιατί ήρθε τώρα αυτός;»

 Ήταν πραγματικά ένα απαίσιο περιστατικό και η αντίδραση και συμπεριφορά του δασκάλου ήταν απαράδεκτη, έως και καταδικαστέα. Ήταν μια έκρηξη ρατσιστικού μίσους με λόγια και πράξεις. Κάπως έτσι εμποτίστηκε στο μυαλό είκοσι 10χρονων παιδιών ότι ο «μαύρος» είναι συνήθως ένας κακός που φταίει, είναι παράδειγμα προς αποφυγή, κάτι το μισητό. Και οι «άσπροι» είναι ανώτεροι, πιο «δυνατοί» με περισσότερα δικαιώματα ενδεχομένως. Τέτοια ερεθίσματα σε συχνότητα και ειδικά από πρόσωπα κύρους όπως το δάσκαλο, το γονέα, τον καθηγητή δημιουργούν ισχυρές βάσεις όχι απλά στο να μην καταδικάσουμε μία πράξη ή έναν λόγο μίσους που θα ακουστεί στα αυτιά μας, αλλά να μην τον διακρίνουμε ως τέτοιο, να τον θεωρήσουμε ως μια αντικειμενική πργματικότητα, την οποία ενδέχεται ακόμη και να αναπαράγουμε, χωρίς τύψεις, χωρίς δεύτερες σκέψεις.

Αδιαπραγμάτευτα, χρέος των δασκάλων και των καθηγητών είναι η ομαλή και γόνιμη αλληλεπίδραση, η έλξη και η σύνδεση μεταξύ όλων των παιδιών, ποικίλων πεποιθήσεων, τόπων καταγωγής, θρησκευτικών πιστεύω, φυλών, χρωμάτων κοκ. Χρέος τους ακόμη είναι η καταδίκη εκδηλώσεων μίσους από πλευράς των μαθητών, μεταξύ συμμαθητών τους (με την προϋπόθεση πως οι ίδιοι έχουν εξαλείψει τις δικές τους στερεοτυπικές και διακριτικές απόψεις) και η αρμονική συνύπαρξή τους. Με ένα και μόνο σκοπό: την αποδοχή του «άλλου», του «διαφορετικού» και την εξίσωσή του σαν ένα και ίσο με τον καθένα, σαν άνθρωπο προς άνθρωπο, χωρίς παραπάνω χαρακτηρισμούς.