Portal

Κλεάρτ Χύσαϊ

Τέτοιοι κίνδυνοι αφορούν τον τρόπο με τον οποίον οι χρήστες επιλέγουν να αλληλοεπιδράσουν με το μέσο, ενώ πολλές φορές μπορεί να επιφέρει τόσο ψυχολογικές, όσο και σωματικές συνέπειες σε ακραίες περιπτώσεις (αυτοτραυματισμός / αυτοκτονικές τάσεις). Είναι ένα μέσο με απεριόριστες πηγές για τον χρήστη, όπου ο έλεγχος του περιεχομένου, των σχολίων και όλων των υπολοίπων δραστηριοτήτων που εκτυλίσσονται σε αυτό, είναι αδύνατος σε όλο το φάσμα του.

Από την άνεση του σπιτιού μας, από τη δουλειά, το δρόμο, την παραλία, πραγματικά παντού, η χρήση των κινητών συσκευών έχει γίνει σχεδόν μια αόρατη τεχνολογία, αφού κυριαρχεί απόλυτα στις ζωές μας. Το να ελέγξουμε τις πρόσφατες ιστορίες (σύντομα βίντεο) στο Instagram ή το να παρακολουθήσουμε κάθε μορφής περιεχόμενο στο YouTube και στο TikTok, έχει γίνει μια καθημερινή δραστηριότητα, ίδια με εκείνη του να τρώει κανείς πρωινό και μεγαλύτερης σημασίας ακόμη.

Με την ανάπτυξη που επιφέρουν οι γρήγορες ταχύτητες και με τις τεχνικές δυνατότητες που υπάρχουν πλέον στις συσκευές μας, οι πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης αναπτύσσονται συνεχώς, με εκατομμύρια χρήστες να τις χρησιμοποιούν σε καθημερινή βάση. Μπορεί κανείς παρακολουθώντας περιεχόμενο σε μια από αυτές να αντιληφθεί ότι το κοινό είναι από διαφορετικές χώρες και διαφορετικές ηλικίες – με την ελάχιστη ηλικία συνεχώς να μειώνεται, αφού τα παιδιά σήμερα αποκτούν πρόσβαση στην τεχνολογία από τα πρώτα χρόνια της ζωής τους– .

Αυτός ο κατακερματισμός του κοινού, αλλά και των δημιουργών ανοίγουν το πεδίο σε μια απέραντη ‘’σκηνή‘’ περιεχομένου, που η φαντασία μας δεν θα αρκούσε να περιγράψει όλα όσα μπορεί κανείς να δει ή να ακούσει σε αυτή. Ακριβώς λόγω της ποικιλομορφίας του περιεχομένου και της ελεύθερης πρόσβασης όλων σε αυτή, προκύπτουν νέα προβλήματα με σημαντικότερο στα χρονικά του διαδικτύου, τη ρητορική μίσους. Αυτή μπορεί να εμφανιστεί με διάφορους τρόπους: Το περιεχόμενο που περιλαμβάνει άμεση ή έμμεση ρητορική μίσους προς τους αποδέκτες (μπορεί να είναι περιεχόμενο κάποιου χρήστη ή σχόλια) , το να προσποιηθεί κανείς κάποιον άλλο υποκλέβοντας τα στοιχεία του και τις φωτογραφίες του, στέλνοντας έτσι μηνύματα εκ μέρους του πραγματικού προσώπου ή ακόμη ασκώντας άμεσο εκφοβισμό μέσω απευθείας μηνυμάτων.

Η ελεύθερη πρόσβαση και τα δικαιώματα που δίνονται σε οποιονδήποτε να γίνει δημιουργός περιεχομένου ή ακόμα η δυνατότητα να σχολιάζει χωρίς κανέναν έλεγχο, επί συγκεκριμένων θεμάτων και εναντίον συγκεκριμένων χρηστών, μπορεί να έχει ανεπιθύμητες έως καταστρεπτικές συνέπειες. Αναλαμβάνοντας το ρόλο του δημιουργού περιεχομένου, θα πρέπει να υπάρχουν και οι αντίστοιχες εγγυήσεις από τα μέσα που χρησιμοποιούνται, ώστε να διασφαλιστεί ότι το περιεχόμενο δεν θίγει συγκεκριμένες ομάδες χρηστών και σέβεται την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

Εφαρμογές όπως το TikTok και το Youtube, αγκαλιάζουν κάθε δημιουργό και κάθε μορφής περιεχόμενο, αρκεί να μην παραβιάζει τους όρους χρήσης της εκάστοτε υπηρεσίας. Μπορεί να δει κανείς ανθρώπους από διαφορετικές χώρες, με διαφορετικές πολιτικές / κοινωνικές / σεξουαλικές και άλλες πεποιθήσεις που δεν προσβάλουν κανέναν, ωστόσο η διαφορετικότητα τους δεν γίνεται πάντα αποδεκτή. Αυτό είναι μάλιστα που μπορεί να οδηγήσει και στην διασημότητα τους πολλές φορές, είναι τα σχόλια μίσους! Μέσα από αυτές τις εφαρμογές δεν θα ελέγξει κανείς την πραγματική ταυτότητα των χρηστών, έτσι μέσω ψεύτικων λογαριασμών είναι ακόμη πιο εύκολη η προώθηση κακόβουλων σχολίων.

Η μεγαλύτερη προβληματική σε αυτό το ζήτημα είναι, η χρήση των social media από τις μικρές ηλικίες. Τα παιδιά μπορεί να είναι μάλιστα και φορείς και δέκτες ρητορικής μίσους, όπως άλλωστε και κάθε άλλος χρήστης στο διαδίκτυο. Το πρόβλημα είναι η έλλειψη κριτικής ικανότητας στις μικρές ηλικίες και η αδυναμία αντιμετώπισης κακόβουλων περιστατικών που γίνονται σε βάρος τους. Τα παιδιά βρίσκονται σε μια ευαίσθητη και εύθραυστη θέση, νιώθουν κίνδυνο ακόμη και αν αυτός είναι ανύπαρκτος, ενώ αποφεύγουν να μιλήσουν για τέτοια ζητήματα με τους γονείς τους.

Απο το 2008 έως το 2016 οι αυτοκτονίες αυξάνονται σημαντικά στην Ελλάδα καταγράφοντας  για την ηλικιακή ομάδα 10-14 ετών 3 αυτοκτονίες, 15-19 ετών 60 αυτοκτονίες,  20-24 ετών 161 αυτοκτονίες και για την ομάδα 25-29 ετών 224 αυτοκτονίες. Ο αριθμός αυξάνεται καθώς προχωράμε σε μεγαλύτερες ηλικιακές ομάδες. Οι αριθμοί είναι θλιβεροί αν σκεφτεί κανείς τους λόγους που υποκίνησαν σε αυτές τις ενέργειες. Αν και το ποσοστό αυτών που αφορούν τον εκφοβισμό στο διαδίκτυο είναι μικρό, θα πρέπει να θεωρήσουμε ταυτόχρονα την ολοένα και αυξανόμενη απορρόφηση των νέων στο μέσο αυτό, αλλά και όλες τις συνακόλουθες συνέπειες που ακολουθούν: Ο εκφοβισμός μπορεί να συμβαίνει την ίδια στιγμή, από τα ίδια άτομα και ψηφιακά και στην πραγματική ζωή, απλώς ψηφιακά είναι πιο εύκολο να αποδοθούν οι ευθύνες μέσω υπαρκτών αποδείξεων.

Τα παιδιά συγκριτικά με το παρελθόν είναι τεχνολογικά εξοικειωμένα από πολύ μικρή ηλικία. Εκτίθενται σε εικόνες βίας και σεξ, καταστρέφοντας την αθωότητα που πρέπει να έχουν στα πρώτα χρόνια της ζωής τους. Έχουν πρόσβαση σε όλες τις εφαρμογές και τις ιστοσελίδες χωρίς κανέναν έλεγχο. Έχουν ακόμη και δική τους συσκευή! Το μπούλινγκ στον κυβερνοχώρο δεν είναι κάτι καινούριο, φαίνεται όμως πως δεν έχουν κινηθεί οι απαραίτητες διαδικασίες είτε από το σχολείο, είτε την οικογένεια, που να προετοιμάζουν τα παιδιά για την ασφαλή περιήγηση στο διαδίκτυο και την αντιμετώπιση τέτοιων καταστάσεων με ένα οργανωμένο και σοβαρό τρόπο. Η επιβάρυνση ωστόσο του ψυχικού φορτίου των ευάλωτων χρηστών σε περιπτώσεις εκφοβισμού είναι δεδομένη και δύναται, είτε σε κοντινό είτε σε μεταγενέστερο χρόνο, να κινητοποιήσει ακραίες σκέψεις και συμπεριφορές. Σε αυτό το σημείο χρειάζεται να τονιστεί η αναγκαιότητα της διαθεσιμότητάς των επαγγελματιών ψυχικής υγείας, τόσο όσον αφορά την υποστήριξή όσο και την ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτικότητάς τους με σκοπό την διασφάλιση της προστασίας της ακεραιότητας και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ευάλωτων συνανθρώπων μας.