Portal

Δέσποινα Μαστρογιάννη

Το Body Shaming μπορεί να εκδηλωθεί είτε εσωτερικά, με την άσκηση κριτικής προς το ίδιο μας το σώμα, συχνά μέσα από συγκρίσεις είτε, εξωτερικά, αποδοκιμάζοντας το σώμα ή την εμφάνιση κάποιου άλλου, άμεσα, ενώ είναι παρών ή ενώ απουσιάζει. Οι αποδοκιμασίες αυτές μπορεί να έχουν ακόμη και μορφή παραινέσεων που συνδέουν το μέγεθος του σώματος με την επιτυχή αναζήτηση συντρόφου, την επαγγελματική επιτυχία και την κοινωνική θέση, εξυπηρετώντας το κυρίαρχο κοινωνικό πρότυπο και παραβιάζοντας τις ατομικές επιθυμίες. Στην περίπτωση της παχυσαρκίας η πραγματική εμπειρία των υπέρβαρων ανθρώπων παραβλέπεται.

Όσον αφορά στη ρητορική μίσους, ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει τον προσβλητικό λόγο απέναντι στην εμφάνιση ενός ατόμου σε δημόσιες συζητήσεις. Πρόκειται για επιθέσεις με καθαρά γλωσσικούς όρους, οι οποίες εκκινούν από το σώμα και επεκτείνονται σε κρίσεις του χαρακτήρα και της αξίας του ατόμου ως ύπαρξη. Στην περίπτωση των υπέρβαρων ατόμων, αυτά συνδέονται με ηθικές αποτυχίες, φτώχεια, κακή υγεία και ασθένειες και στερεοτυπικά αναπαρίστανται ως τεμπέληδες, συναισθηματικά ασταθείς και με έλλειψη αυτοπειθαρχίας.

Στον κόσμο των κοινωνικών δικτύων, όπου ο φόβος μιας αρνητικής αξιολόγησης του σώματος, μπορεί να καλλιεργήσει αισθήματα ανεπάρκειας, ταπείνωσης, ντροπής, κατωτερότητας και κατάθλιψης, υπάρχουν body shamers / haters οι οποίοι μεθοδικά αποθηκεύουν φωτογραφίες στόχων, τις οποίες αναπαράγουν αφού προσθέσουν προσβλητικά σχόλια, συχνά με πρόσχημα το χιούμορ. Οι επιθέσεις αυτές μπορεί να είναι μεμονωμένες ή επαναλαμβανόμενες εναντίον του ίδιου στόχου με σκοπό να επηρεάσουν ή να βλάψουν το άτομο.

Μια τέτοια περίπτωση υπήρξε η Shida Amal, η οποία ενθαρρύνθηκε να αυτοκτονήσει, όταν το 2015 άρχισε να παρενοχλείται από μια ομάδα ανθρώπων στο Twitter, αποκαλώντας τη «χοντρή» και «ηλίθια». Μέσω των διαρκών retweets ήταν αδύνατον να ελέγξει τους χλευασμούς και τις προσβολές. Ο εκφοβισμός επαναλαμβανόταν σε καθημερινή βάση για περίπου ένα χρόνο μέχρι που η Shida αυτοκτόνησε. Η Jessica Laney, 16 ετών,  διαπιστώθηκε ότι υπέστη συνεχή λεκτική κακοποίηση από διαδικτυακούς εκφοβιστές αποκαλώντας τη «παχιά» και «πόρνη». Σχόλια από χρήστες όπως, “Έπρεπε να έχεις πεθάνει ήδη!” και "Κανείς δε νοιάζεται για εσένα" την ώθησαν να απαγχονιστεί στο δωμάτιο της.

Η φωτογράφος Ηaley Morris-Cafiero, χρησιμοποιεί την προσωπική της εμπειρία, για να ερευνήσει το φαινόμενο του διαδικτυακού εκφοβισμού, θέτοντας στο επίκεντρο την ανώνυμη ρητορική μίσους εναντίον υπέρβαρων ανθρώπων. Το σώμα της έχει περιγράφει δημόσια στο διαδίκτυο ως αηδιαστικό, ενώ έχει απειληθεί με σωματική βία λόγω της εμφάνισής της. Πολλοί άγνωστοι σχολιαστές προχώρησαν την αξιολόγησή τους πέραν του σώματος, περιγράφοντας την ως «παραμορφωμένη» και «καθυστερημένη». Άλλοι αυθαίρετα την αναφέρουν ως άνεργη, διαβητική, προβλέποντας ότι θα πεθάνει σύντομα. Η καλλιτέχνις συγκεντρώνει αυτά τα σχόλια και δημιουργεί πορτραίτα των haters, επιδιώκοντας να ασκήσει κριτική στη σχετική ανωνυμία του διαδικτύου, που ευνοεί τις λεκτικές επιθέσεις, με σκοπό τη δημιουργία διαλόγου για τη δημιουργία αισθημάτων ντροπής προς τα υπέρβαρα άτομα (fat shaming) και την αισθητική που οδηγεί σε αποκλεισμούς. 

Το Body Shaming απορρέει από μια αισθητική θεώρηση για το σώμα, η οποία δομείται γύρω από κοινωνικές και πολιτισμικές πεποιθήσεις για την ιδανική ομορφιά και τα πρότυπα ελκυστικότητας, κυρίως, ως προς το μέγεθος και τη διάπλαση του σώματος. Η ιδανική εικόνα του σώματος τοποθετείται κατά μήκος ενός φάσματος μεγέθους, όπου οι άνθρωποι κρίνονται αρνητικά ή θετικά. Τα σώματα που παρεκκλίνουν από τις αποδεκτές νόρμες περιθωριοποιούνται, ενώ οι παράγοντες που συμβάλλουν στη δημιουργία του προβλήματος όπως το φύλο, η φυλή, η τάξη, η εκπαίδευση και η θρησκεία παραβλέπονται. Η κουλτούρα του Μεγέθους (Sizeism) εξακολουθεί μέχρι σήμερα να επιβραβεύει και να προωθεί το αδύνατο σώμα, ενώ τα κοινωνικά δίκτυα τροφοδοτούν τον φαύλο κύκλο της σύγκρισης και της αυστηρής κριτικής προς τον εαυτό και τους άλλους.