Portal

Ελισάβετ Βουδούρη

Η Βερόνικα Λ. έχει βρεθεί αρκετές φορές αντιμέτωπη με τέτοιου είδους καταστάσεις, κυρίως λόγω της απασχόλησής της ως σερβιτόρας. Δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο της ανάδυσης έντονων αντιπαραθέσεων μεταξύ των θαμώνων - αντιπαραθέσεων που, όπως μας μαρτυρά και η ίδια, οφείλονται στην πλειονότητά τους στον λόγο μίσους και τις επιθετικές διαθέσεις που αυτός συχνά φέρει μαζί του. Ως τακτικός επισκέπτης του χώρου εργασίας της, είχα την δυνατότητα να γνωρίσω την Βερόνικα σε ένα πιο προσωπικό επίπεδο και να πληροφορηθώ για τις απόψεις και την στάση της απέναντι σε θύτες, θύματα, αλλά και «παρατηρητές» του φαινομένου. Η ίδια καταδικάζει την απάθεια, τονίζοντας πως «το να κάνεις τα στραβά μάτια» δεν βοηθάει κανέναν από τους εμπλεκόμενους.

Με αφορμή τις αναφορές και τις εμπειρίες της επί του θέματος της ρητορικής του μίσους υπήρξε τηλεφωνική επικοινωνία με την Βερόνικα Λ., η οποία δέχτηκε με χαρά να απαντήσει σε μία σειρά συγκεκριμένων ερωτήσεων, έτσι ώστε – σύμφωνα με την ίδια – να δρομολογηθούν τα «πρώτα, έστω και μικρά, βήματα προς την αναγνώριση ενός προβλήματος που ενώ έχει αποκτήσει παγκόσμια εμβέλεια, δεν αντιμετωπίζεται ως τέτοιο».

Έχετε γίνει, κατά δική σας ομολογία, μάρτυρας «σκηνών» λόγου μίσους.

Δυστυχώς ναι, και μάλιστα αρκετές φορές. Ο λόγος μίσους είναι παντού. Από την καθημερινότητα μέχρι και το διαδίκτυο. Δεν υπάρχει περίπτωση να τον αποφύγει κανείς. Ωστόσο, νομίζω, ότι είναι προτιμότερο να μιλήσω για μια σειρά γεγονότων που συνέβησαν στα εφηβικά μου χρόνια. Βλέπετε η τότε καλύτερή μου φίλη έπασχε από παχυσαρκία, κάτι που την έκανε συχνά στόχο λεκτικών επιθέσεων και προσβλητικών σχολίων. Όσο περνούσαν τα χρόνια, τόσο πιο πολύ της επιτίθονταν.

Αυτή η προσβλητική, όπως την χαρακτηρίσατε, συμπεριφορά παρατηρήθηκε από άτομα του κλειστού της κοινωνικού περίγυρου ή ήταν ένα γενικότερο φαινόμενο;

Εάν υπήρξε ποτέ κάποιου είδους επίθεσης εναντίον της από ξένους, τότε αυτό έγινε εν τη απουσία μου και είναι κάτι το οποίο δεν μου εκμυστηρεύτηκε ποτέ. Όσα είδα εγώ προέρχονταν από γνωστούς της και μάλιστα σε μεγάλο βαθμό συνομήλικούς της. Εκείνοι που την έκριναν για το βάρος της την ήξεραν όλοι προσωπικά.

Αντιδράσατε αμέσως ή διστάσατε λόγω της οικειότητας που είχατε με τους θύτες;

Αμέσως. Δεν με νοιάζει καθόλου ποιος είναι ο θύτης. Εκείνη την στιγμή το μόνο που με ένοιαζε ήταν ότι κάποιοι επιτέθηκαν στην φίλη μου για κάτι το οποίο δεν ήλεγχε η ίδια. Η παχυσαρκία της ήταν κάτι που την ακολουθούσε όλη της την ζωή και ήταν απόρροια μιας σειράς πραγμάτων για τα οποία πολύ απλά δεν έφταιγε. Κατά την γνώμη μου το φταίξιμο, ή τουλάχιστον ένα μεγάλο μερίδιό του, είναι των γονιών της. Δεν είχαν ποτέ χρόνο να ασχοληθούν μαζί της και όταν έκανε φασαρία την ηρεμούσαν με φαγητό. Και δεν εννοώ ότι ήταν «δύσκολο» παιδί. Όταν λέω φασαρία εννοώ το λίγο πιο δυνατό παιχνίδι, το κλάμα, τις ερωτήσεις σχετικά με κάποια σχολική εργασία. Ότι κάνουν όλα τα παιδάκια.

Πώς ακριβώς αντιδράσατε;

Νεύριασα. Έβλεπα ότι την πονούσαν αυτά που της έλεγαν και ας το έπαιζε «ασυγκίνητη». Γέλαγε αμήχανα μαζί τους ή συμφωνούσε παιχνιδιάρικα μαζί τους. Την πρώτη φορά απλά τους φώναξα. Δεν θυμάμαι τι ακριβώς τους είπα, αλλά σταμάτησαν. Μερικές φορές ειπώθηκαν πράγματα πίσω από την πλάτη της. Θυμάμαι χαρακτηριστικά ότι κάποιοι είχαν προτείνει να μην την πάρουμε μαζί σε μία ομαδική εκδρομή που οργανώσαμε γιατί «πιάνει πολύ χώρο». Τελικά δεν πήγα ούτε εγώ, γιατί χωρίς αυτήν δεν θα είχε νόημα. Ειδικά με τέτοια παρέα.

Αναφέρατε πως η φίλη σας είχε αναπτύξει κάποιους αμυντικούς μηχανισμούς, όπως αυτό το αμήχανο γέλιο. Η πραγματικότητα ωστόσο ποια ήταν;

Ήταν ένα πολύ απλό παιχνιδάκι στα αλήθεια. Απ’ έξω το έπαιζε σκληρή και υπεράνω και μέσα της κάτι «έσπαγε» με κάθε σχόλιο. Έκλαψε πολύ, είχαμε άπειρες συζητήσεις, προσπαθούσα να την παρηγορήσω. Αλλά είχε μπει ήδη σε μία συνεχή ροή γεγονότων. Ήταν ένας φαύλος κύκλος. Θα σας πω ένα παράδειγμα για να καταλάβετε. Κάποιος της είπε κάποτε ότι εάν έπαιζε κάποιο μουσικό όργανο θα έπαιζε μπάσο γιατί μόνο κάτι μεγάλο και βαρύ θα της ταίριαζε. Την επόμενη μέρα είχε γραφτεί σε μουσική σχολή και μάθαινε να παίζει μπάσο. Έτσι, γιατί μπορούσε. Τα βράδια όμως, όταν ήταν μόνη της έτρωγε. Αυτό ήταν ο τρόπος αντιμετώπισης του λόγου μίσους εναντίον της. «Έτρωγε» τον πόνο της.

Πιστεύετε ότι η ανάμειξή σας την βοήθησε;

Και ναι και όχι. Ναι, γιατί μετά την ανάμειξή μου τα πράγματα ησύχαζαν για λίγο. Γιατί ήξερε ότι έχει μία φίλη, κάποιον που στέκεται στο πλευρό της. Νομίζω ότι αυτό είναι το πιο σημαντικό. Να ξέρεις ότι δεν είναι όλοι εναντίον σου.

Έχετε ήδη αναφερθεί στο γεγονός ότι είναι σημαντικό να υπάρχει υποστήριξη κοντινών προσώπων σε τέτοιες περιπτώσεις. Αλλά υπάρχουν και καταστάσεις που χρειάζονται την δράση ειδικών. Πιστεύετε ότι ένας ειδικός θα βοηθούσε περισσότερο την φίλη σας;

Όχι, αλλά αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι δεν πιστεύω γενικά στους ειδικούς. Τουλάχιστον για τέτοιες περιστάσεις. Δεν κατάλαβα ποτέ το νόημα ενός ψυχολόγου. Θα ήταν απλά ένας ξένος άνθρωπος για εκείνη. Δεν νομίζω ότι θα μπορούσε να ανοιχτεί αρκετά απέναντί του.

Υπάρχουν, ωστόσο, και διάφορες ιστοσελίδες και τηλεφωνικά κέντρα παροχής βοήθειας για θύματα λόγου μίσους. Έχετε παρόμοια στάση και απέναντι σε αυτά;

Δεν πιστεύω ότι μπορούν να βοηθήσουν τους πάντες.

Άρα δεν θα συμβουλεύατε ένα θύμα λόγου μίσους να επισκεφτεί μία τέτοια ιστοσελίδα ή να επικοινωνήσει με κάποιο κέντρο παροχής βοήθειας;

Δεν θα το έδινα σαν συμβουλή. Αλλά δεν θα απέτρεπα και κανέναν. Το ότι εγώ τα θεωρώ αναποτελεσματικά είναι προσωπική μου γνώμη.

Αναφέρατε στην αρχή πως τα περιστατικά για τα οποία μιλάτε συνέβησαν όταν ήσασταν ακόμη έφηβοι. Πιστεύετε ότι σε αυτήν την ηλικία οι θύτες έχουν επίγνωση των επιπτώσεων της συμπεριφοράς τους;

Άμα με ρωτάτε γενικά, τότε ναι. Σαν έφηβος έχεις αρκετή αντίληψη ώστε να καταλαβαίνεις κάποια πράγματα. Ή τουλάχιστον έτσι θέλω να πιστεύω. Στη δική μας περίπτωση το ήξεραν, αλλά δεν το υπολόγισαν. Θέλω να πω ότι γνώριζαν πως ορισμένα πράγματα μπορεί να έχουν επιπτώσεις, αλλά το αγνοούσαν – ηθελημένα ή αθέλητα. Για αυτούς ήταν απλώς μια πλάκα.

Ζήτησαν ποτέ συγγνώμη;

Ορισμένοι ναι.

Πιστεύετε ότι την εννοούσαν ;

Ναι. Και αυτό έχει έναν απλό λόγο. Όσοι της ζήτησαν συγγνώμη δεν θέλησαν ποτέ να την πληγώσουν. Ακολούθησαν απλά κάποιους άλλους στις «πλάκες» τους. Είναι αυτό το κλασικό κάνω και μετά σκέφτομαι. Βέβαια τότε δεν είχαμε και το ίντερνετ. Νομίζω ότι στην σημερινή εποχή θα ήταν πολύ διαφορετικά τα πράγματα.

Τι ακριβώς εννοείτε όταν λέτε ότι τα πράγματα θα ήταν πολύ διαφορετικά;

Εννοώ ότι θα είχε να αντιμετωπίσει περισσότερα. Το ίντερνετ δίνει την δυνατότητα της ανωνυμίας. Θα της επιτίθονταν μέσω αυτού. Ανώνυμα. Θα έφτιαχναν βίντεο και θα επεξεργάζονταν φωτογραφίες της. Ο λόγος μίσους θα την ακολουθούσε ακόμα και μέσα στο ίδιο της το σπίτι. Πιστεύω ότι στην σημερινή εποχή ένα θύμα τέτοιου είδους επιθέσεων θα υπέφερε περισσότερο. Σκεφτείτε το έτσι, τότε έπρεπε να βγει από το σπίτι της και να συναναστραφεί με άλλους ώστε να δεχτεί την οποιαδήποτε επίθεση. Ήξερε ποιος την μίλαγε, γιατί πολύ απλά τους έβλεπε μπροστά της. Είχε την δυνατότητα να «αποφύγει» τον λόγο μίσους κατά κάποιον τρόπο. Μπορούσε να μείνει κρυμμένη στο σπίτι της, να μειώσει την διαπροσωπική επαφή με εκείνους που την θυματοποιούσαν. Τώρα ο καθένας μπορεί να γράψει οτιδήποτε, και αυτό το οτιδήποτε σε ακολουθεί παντού. Το ψηφιακό μήνυμα μίσους δεν μένει έξω από την πόρτα σου όπως οι άνθρωποι. Θα το δεις θες δε θες. Και το χειρότερο είναι ότι το μήνυμα αυτό αναπαράγεται. Τι και αν το διαγράψει εκείνος που το δημιούργησε; Όλο και κάποιος θα το έχει αποθηκεύσει, άλλοι τόσοι θα το έχουν δει. Σας είπα ότι μερικοί της ζήτησαν συγγνώμη. Πώς όμως θα ζητήσει κάνεις συγγνώμη στην σημερινή εποχή; Διαγράφοντας το μήνυμα; Δεν γίνεται. Ό, τι δημοσιευθεί στο ίντερνετ δεν μπορεί να διαγραφεί. Όχι οριστικά τουλάχιστον. Άμα ήμασταν έφηβοι τώρα, νομίζω ότι το μίσος προς το πρόσωπό της θα ήταν αυξημένο. Γιατί υπάρχουν περισσότεροι τρόποι. Αντί να τα «λένε» πίσω από την πλάτη της, θα της στέλνανε ένα ανώνυμο μήνυμα. Νομίζω πως όσο η τεχνολογία αναπτύσσεται, τόσο περισσότερους τρόπους θα βρίσκει ο λόγος μίσους να εξαπλώνεται.

Δεν θεωρείτε, όμως, ότι υπάρχουν και περισσότεροι τρόποι ενημέρωσης γύρω από το λόγο μίσους, και αντιμετώπισής του;

Μπορώ να συμφωνήσω μόνο με το κομμάτι της ενημέρωσης. Ο λόγος μίσους, κατά την γνώμη μου, δεν μπορεί να εξαλειφθεί. Θα υπάρχει όσο υπάρχουν οι άνθρωποι. Ακούγεται λίγο απαισιόδοξο, αλλά θεωρώ ότι θα πρέπει να εστιάσουμε περισσότερο στο πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τα θύματα του λόγου μίσους, παρά στο πώς να τον εξουδετερώσουμε.