Portal

Λένα Κυριακίδη

Τα περιστατικά λεκτικής αλλά και σωματικής βίας κατά προσφύγων και υποστηρικτών ανθρωπίνων δικαιωμάτων αυξήθηκαν την περασμένη χρονιά, σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Δικτύου, το οποίο εδώ και δέκα χρόνια καταγράφει τις ποσοτικές και ποιοτικές τάσεις της ρατσιστικής βίας στην Ελλάδα, καλύπτοντας το κενό της απουσίας ενός επίσημου συστήματος, και διασύνδεει οργανώσεις και φορείς των πολιτών, που το απαρτίζουν και ανέρχονται πλέον σε 51.

Από τα συνολικά 107 καταγεγραμμένα ρατσιστικά εγκλήματα, σε 74 στοχοποιήθηκαν μετανάστες, πρόσφυγες ή αιτούντες άσυλο, λόγω εθνικής καταγωγής, θρησκείας ή/και χρώματος, υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων λόγω της σύνδεσής τους μαζί τους, από πολίτες ή μέλη άτυπων ή οργανωμένων ξενοφοβικών ομάδων σε περιοχές της επικράτειας με δομές φιλοξενίας ή παροχής άλλων υπηρεσιών στις εν λόγω ομάδες. Το 91% των δραστών ήταν Έλληνες.

Σε 30 περιστατικά θύματα έπεσαν ΛΟΑΤKI άτομα, εκ των οποίων τα μισά συνέβησαν εντός του χώρου διαμονής εξαιτίας βίαιων συμπεριφορών από μέλη της οικογένειάς τους που δεν αποδέχτκηαν τον σεξουαλικό προσανατολισμό ή την ταυτότητα φύλου τους. Ειδικότερα, οι αναφερόμενες επιθέσεις περιλαμβάνουν λεκτικές επιθέσεις, προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας, σωματική βία και και σε κάποια περιστατικά σε συνδυασμό με κλοπές και διατάραξη της οικιακής ειρήνης. Χαρακτηριστικό της πλειονότητας των περιστατικών είναι ο συνδυασμός διαφορετικών τύπων βίας και εγκληματικών πράξεων με κάθε δυνατή ένταση.

https://www.facebook.com/watch/live/?v=285925266361235&ref=watch_permalink

Όπως τόνισε η Βοηθός Συντονίστρια του Δικτύου, Γαρυφαλλιά Αναστασοπούλου στην διαδικτυακή παρουσίαση της έκθεσης (μπορείτε να την δείτε στο παραπάνω βίντεο), σημαντική ήταν αύξηση των ομαδικών επιθέσεων, από 52 το 2019 σε 77 το 2020, και πολύ μεγαλύτερη αυτών με δράστη ή δράστες, που φέρονται να συμμετείχαν σε περισσότερες από μία επιθέσεις με τον σχετικό αριθμό να ανέρχεται σε 21 από μόλις 7.  

Αξίζει να σημειωθεί ότι ενώ από το 2015 έως το 2019 οι επιθέσεις στα νησιά του Αιγαίου με τις κύριες προσφυγικές ροές (Λέσβος, Χίος, Σάμος, Κως, Ρόδος) κυμαίνονται από 8% έως 20% επί του συνόλου των καταγραφών, το 2020 ξεπέρασαν το 40%. Στις συγκεκριμένες περιοχές, την περίοδο μεταξύ Φεβρουαρίου - Μαρτίου 2020, τα παραπάνω φαινόμενα φαίνεται να αποτελούν γενικευμένες πρακτικές με στόχο τον εκφοβισμό προσφύγων και υποστηρικτών ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η αβάσιμη ρητορική κατά προσφύγων τους έβαλε στο στόχαστρο

Παράλληλα, από την ίδια περίοδο και το ξέσπασμα της υγειονομικής κρίσης στη χώρα η καθημερινότητα των προσφύγων έγινε ακόμα δυσκολότερη, σύμφωνα με τον Μοχτάρ Ρεζάι, Πρόεδρο της κοινότητας Αφγανών Προσφύγων και Μεταναστών στην Ελλάδα και μέλος του Ελληνικού Φόρουμ Προσφύγων και του Ελληνικού Φόρουμ Μεταναστών. 

«Αυτό που έπληξε περισσότερο τις κοινότητες μας είναι τα ΜΜΕ που παρουσίασαν μετανάστες και πρόσφυγες ως φορείς του Covid-19, ως αρνητές ή αδιάφορους για την πανδημία. Η αβάσιμη ρητορική επιδείνωσε την κατάσταση και έβαλε, χωρίς στοιχεία, στο στόχαστρο αθώους ανθρώπους» είπε χαρακτηριστικά. 

Ο ίδιος αναφέρθηκε σε ένα από τα σχεδόν αυτονόητα δυστυχώς ευρήματα της έκθεσης, που κατέγραψε περιστατικά στο πλαίσιο ελέγχων από την αστυνομία για τον περιορισμό της κυκλοφορίας, στα οποία διαπιστώνονται από παρενοχλητικές συμπεριφορές έως και έκφραση βίας με ρατσιστικό κίνητρο. Με αφορμή τους ελέγχους για την τήρηση των μέτρων, πρόσφυγες και μετανάστες σε πλατείες, πάρκα, ουρές σούπερ μάρκετ καλούνταν να δείξουν τα δικαιολογητικά των μετακινήσεών τους αλλά η επιλογή δεν ήταν τυχαία και βασίζονταν στην καταγωγή, την εθνικότητα, τη γλώσσα που μιλούσαν, σύμφωνα με τις μαρτυρίες των θυμάτων.

«Πολλοί έπεσαν θύματα λεκτικές και σωματικής βίας. Πολλοί κατέληξαν σε αστυνομικό τμήμα κρατούμενοι χωρίς να γνωρίζουν τον λόγο κράτησής τους» ανέφερε ο κ. Ρεζάι προσθέτοντας ότι και την περασμένη χρονιά συνεχίστηκαν σταθερά οι διακρίσεις στην υγειονομική περίθαλψη, καθώς αρκετοί δεν κατάφεραν να έχουν πρόσβαση, και κυρίως στα ΜΜΜ, όπου συχνά βρίσκονται αντιμέτωποι με ρητορική μίσους.  

Τέλος, απεύθυνε έκκληση σε φορείς και οργανώσεις να ενισχύσουν το έργο των κοινοτήτων και των Φόρουμ, προκειμένου να συνεχίσουν να συνιστούν γέφυρα ένταξης και επικοινωνίας των προσφύγων και των μεταναστών με την τοπική κοινωνία και να βοηθήσου ν περισσότερο στην περιθωριοποίηση ακραίων ρατσιστικών και μισαλλόδοξων περιστατικών και στην ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής.

Η θεσμική και μιντιακή εργαλειοποίηση έφερε επιθέσεις από ακροδεξιούς

Ένα από τα πιο σημαντικά συμπεράσματα της φετινής έκθεσης αποτελεί η διαπίστωση πως η ανά διαστήματα όξυνση των ρατσιστικών περιστατικών συνδέεται άρρηκτα με τη θεσμική στοχοποίηση προσφύγων, μεταναστών και υποστηρικτών τους. Η δικηγόρος Ευγενία Κουνιάκη από την οργάνωση HumanRights360 σχολίασε πως η  προηγούμενη χρονιά καθορίστηκε στο προσφυγικό από την κρίση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας τον Μάρτιο του 2020 και τη διαχείρισής της, που καθόρισε και τη μεταναστευτική πολιτική καθώς και τις αναπαραστάσεις προσφύγων και μεταναστών στην ελληνική κοινωνία κυρίως μέσω των ΜΜΕ.

«Η εργαλειοποίηση των προσφύγων και μεταναστών και από τις δύο πλευρές των συνόρων οδήγησε στο να κυριαρχήσει μια ρητορική στα εγχώρια μέσα περί εθνικού κινδύνου, ιδίως στην περιοχή του Έβρου και των νησιών, διαμορφώνοντας έτσι ένα πεδίο, ώστε μια σειρά αυτόκλητες ομάδες με άμεση διασύνδεση με ακροδεξιές ομάδες να εκμεταλλεύονται την κατάσταση και να επιτίθεται σε μετανάστες και πρόσφυγες, όπως και σε μέλη ανθρωπιστικών οργανώσεων» εξήγησε η ίδια.

Ως παράδειγμα έφερε την υπόθεση της επίθεσης σε εργάτες γης και σε αυτοσχέδιο χώρο λατρείας μουσουλμάνων στο Τυμπάκι της Κρήτης, που έχει αναλάβει ο Εισαγγελέας ρατσιστικής βίας. Η HumanRights360 έχει αναλάβει την εκπροσώπηση ενός εκ των θυμάτων, που μαχαιρώθηκε στο πρόσωπο, και έχει καταθέσει μηνυτήρια αναφορικά σχετικά με την ακραία ρητορική μίσους σε συγκεντρώσεις ακροδεξιών.

Όπως ανέφερε η δικηγόρος, ο δράστης της συγκεκριμένης επίθεσης πρωτοστατούσε σε συγκεντρώσεις μαζί με υποψήφιο της Χρυσής Αυγής, ο οποίος σε προηγούμενή προεκλογική εκστρατεία προκαλούσε ανοιχτά σε διάπραξη αδικημάτων λέγοντας σε εκατοντάδες κόσμου το εξής: «Αν παίρνετε την αστυνομία και σας λένε “δεν έχω αμάξια”, τότε σαπίστε τους. Πυροβολήσετε τους, θάψτε τους, να μη βρουν τίποτα. Αν πουν ότι προκαλώ σε βία, ναι προκαλώ σε βία. Εννοείται τον πυροβολούνται, τον θάβουμε και δεν βρίσκουμε τον νεκρό ποτέ».

Δράστες ρητορικής μίσους ανακάλεσαν τις απειλές στο δικαστήριο

Μια άλλη συγκλονιστική μαρτυρία μετέφερε η κοινωνική επιστήμονας, Έφη Λατσούδη, από την Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA), μιλώντας για την 1η Μαρτίου, όταν 200 περίπου κάτοικοι της Μυτιλήνης στοχοποίησαν μια βάρκα προσφύγων. «Zητούσαν να αποτραπεί η είσοδος της στη χώρα, να γίνει ένα pushback on camera, να ανατραπεί, να πνίγουνε. Η εκπρόσωπος της Ύπατης Αρμοστείας προπηλακίζεται on camera, ένας δημοσιογράφος χτυπιέται ανελέητα. Και πάνω από 300 αυτοκίνητα από οργανώσεις σπάζονται γιατί βρίσκονται στο χώρο».

Η κ. Λατσούδη έκανε λόγο για «απίστευτη σιωπή και συνενοχή. Η αστυνομία είναι παρούσα με πολύ μικρές δυνάμεις, παρόντες είναι και ο δήμαρχος και ο περιφερειάρχης. Αυτό είναι ένα σκηνικό που επαναλαμβάνεται . Έχουμε μπλόκα στο δρόμο από πολίτες σε πολίτες που τους στοχοποιούν είτε γιατί μεταφέρουν μετανάστες είτε γιατί πάνε να δώσουν βοήθεια. Έχουν γάλα, ψωμιά στο αυτοκίνητο. Η έκταση της βίας, των απειλών, των σωματικών βλαβών αλλά και των υλικών ζημιών ήταν τεράστια».

Ακόμα, τόνισε τις συνέπειες της ατιμωρησίας για μια υπόθεση γενικευμένης βίας, και σε επίπεδο Δικαιοσύνης. Η ίδια, παρ’ότι δραστηριοποιείται εδώ και χρόνια στο προσφυγικό έχοντας βοηθήσει χιλιάδες ανθρώπους, δεν μπορούσε ούτε να παρέμβει όταν έφτασε. «Δεν μπορούσαμε καν να μιλήσουμε για μια κατάφορη παραβίαση που συνέβαινε μπροστά στα μάτια μας, ενάντια σε παιδιά, γυναίκες, έγκυες που βρίσκονταν σε βάρκα» σημείωσε. Μάλιστα, δέχτηκε απειλές και προπηλακισμούς τόσο στο χώρο του περιστατικού όσο και ύστερα στο διαδίκτυο. «Πολύ γενικευμένα post στο Facebook Εγώ προσωπικά είδα τη φωτογραφία μου μπροστά στο πρώην ΠΙΚΠΑ. Μια φωτογραφία από το Νάνσεν (σ.σ. το Βραβείο Προσφύγων με το οποίο τιμήθηκε το 2016), που έλεγε ότι το ΠΙΚΠΑ χρηματοδοτείται από τουρκική οργάνωση. Καταλαβαίνεται την ρητορική και το μίσος. Χαμός από κάτω στα σχόλια και απειλές».

«Κυρίως η ευθύνη που είχα απέναντι στους ευάλωτους ανθρώπους που έμεναν στη δομή με οδήγησαν να πάω στην αστυνομία και να καταγγείλω το γεγονός και δύο από τους ανθρώπους, που είχαν δηλώσει ότι θα πρόβαιναν σε ενέργειες, Και βέβαια ήταν πολύ γνωστοί για την δράση τους. Είχαν προφυλακιστεί, είχαν χτυπήσει άλλες οργανώσεις, το γνώριζε η αστυνομία» σημείωσε η κ. Λατσούδη για να προσθέσει τα εξής:  Οι δράστες συνελήφθησαν, διώχθηκαν και στο δικαστήριο ανακάλεσαν παρ’ αυτά τη διαδικτυακή απειλή υποστηρίζοντας μάλιστα ότι δεν θέλουν με τίποτα τη βία ενάντια σε ανθρώπους, ότι εκτιμούν το έργο των αλληλέγγυων. Το δικαστήριο τους καταδίκασε σε τρεις μήνες με αναστολή.

«Αυτό ήταν και ένα ανάχωμα για τις περαιτέρω επιθέσεις, μετά τις πολύ γενικευμένες απειλές στο διαδίκτυο με τη στοχοποίηση. Για μένα ήταν πολύ σημαντικό» είπε αλλά σημείωσε ότι υπάρχουν άνθρωποι που φοβήθηκαν και φοβούνται ακόμα να πάνε στη Δικαιοσύνη. Άνθρωποι που πήγαν στη Δικαιοσύνη γιατί τους έσπσαν το αυτοκίνητο, τους χτύπησαν, τους έκλεψαν τον εξοπλισμό που είχανε στο αυτοκίνητο. Η αστυνομία αρνήθηκε να πάρει τις καταγγελίες των προσφύγων ότι χτυπήθηκαν. Στου φωτογράφου από τη Νορβηγία, εθελοντή εδώ και πέντε χρόνια στη Λέσβο με προσωπικό πάθος για τους πρόσφυγες, κατέγραψαν μόνο τις υλικές ζημιές στο αυτοκίνητο». Στην καταγραφή του συγκεκριμένου περιστατικού αναφερόντουσαν μόνο οι υλικές ζημιές.

Φώναζαν «θα σας κάψουμε ζωντανούς»

Στην παρουσίαση της έκθεσης μίλησε επίσης η  Άννα Απέργη, διευθύντρια/Υπεύθυνη Ενδυνάμωσης Τρανς & ΛΟΑΤΚΙ Προσώπων, Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών (ΣΥΔ), σχετικά με την καταγραφή περιστατικών στοχοποίησης των τρανς σεξεργατριών που αποτελεί πάγια διαπίστωση μέσα από τις καταγραφές του Δικτύου. Όπως υπογράμμισε, περίπου το ήμισυ των καταγραφών αφορούσε περιστατικά λεκτική ή φυσική επίθεση, απειλές κατά της σωματικής τους ακεραιότητας, ενώ σε ένα περιστατικό σεξεργάτριες δέχτηκαν απειλές ότι θα τις κάψουν σε δημόσιο χώρο. «Μπαίνοντας στο αυτοκίνητο οι δράστες έριξαν δυναμιτάκια κάτω από το αυτοκίνητο και φώναζαν “θα σας κάψουμε ζωντανούς”».

Σταθερά ανησυχητικό εύρημα παραμένουν οι επιθέσεις που δέχονται τρανς άτομα κατά τη φυλομετάβασή τους και όσο αυτή γίνεται πιο ορατή, συνήθως από άγνωστους δράστες. Υπάλληλος της Διεύθυνσης μεταφορών της περιφερειακής ενότητας Πειραιά αρνήθηκε να εκδώσει δικαίωμα και άδεια κυκλοφορίας. Τραπεζικός υπάλληλος απευθύνθηκε σε λάθος γένος και φύλο προς τρανς γυναίκα μπροστά σε πλήθος κόσμου και, όταν εκείνη τού είπε να της μιλάει καλύτερα, απάντησε φωνάζοντας δυνατά: «Όπως θέλω θα σου μιλάω και πολύ καλά σου φέρομαι κιόλας, αν ήταν άλλος δεν θα σε εξυπηρετούσε καν που μιλάς κιόλας». Αντίστοιχη επίθεση δέχτηκε τρανς άτομο το οποίο εργάζεται στον δημόσιο τομέα με θύτες συναδέλφους του, δημοσίους υπαλλήλους.

Παράλληλα, το Δίκτυο διαπίστωσε ότι σε σημαντικό αριθμό των περιστατικών επιθέσεων λόγω ταυτότητας φύλου τα θύματα βιώνουν ρατσιστική βία στο χώρο εργασίας τους. Χαρακτηριστικές είναι οι περιπτώσεις τρανς γυναικών, εργατριών του σεξ, οι οποίες δέχονται κατ’ εξακολούθηση ακραία λεκτική και σωματική βία, κατά την εργασία τους

Η κ. Απέργη σημείωσε πως τα περιστατικά αφορούν όλο το φάσμα της καθημερινής ζωής από τις συναλλαγές σε υπηρεσίες και τράπεζες, ακόμη και στο χώρο της υγείας, ενώ παραμένουν υψηλά τα ποσοστά των τρανς σεξεργατριών που βιώνουν τον ρατσισμό στο πετσί τους χωρίς απολύτως καμία προστασία. Κλείνοντας, τόνισε μεταξύ άλλων, την ανάγκη να ρυθμιστεί ο τομέας της εργασίας στο σεξ, να σταματήσουν οι συχνές διώξεις και αποκατασταθούν οι αυθαιρεσίες από τις αστυνομικές αρχές.

Αύξηση των απειλών στο διαδίκτυο λόγω τηλεκπαίδευσης

Επίσης, ο Ναθαναήλ Λιναρδής, Υπεύθυνος Έργου Πες το σ εμάς, Colour Youth, Κοινότητα LGBTQ Νέων Αθήνας, κατά την τοποθέτησή του τόνισε, μεταξύ άλλων, πως συχνά ΛΟΑΤΚΙ άτομα δέχονται απειλές από τον ίδιο θύτη ή συνοδεία άλλων πολιτών. «Οι απειλές γενικότερα είναι πάρα πολύ συχνό φαινόμενο που βλέπουμε σε όλο το φάσμα των καταγραφών και είναι συνήθως συνδυαστικό με άλλους τύπους βίας» επεσήμανε.

Αναφέρθηκε ακόμα στο φαινόμενο του εκφοβισμού που κατά την πανδημία πέρασε περισσότερο στη σφαίρα του διαδικτύου. «Να υπενθυμίσουμε ότι και 2019 είχαμε πολλά περιστατικά σε σχολεία και Πανεπιστήμια. Κάποια από αυτά ήταν και υψηλής έντασης και μας προβλημάτισαν και μας στεναχώρησαν ιδιαίτερα. Φέτος η νέα συνθήκη που τα περισσότερα μαθήματα γίνονταν διαδικτυακά έδωσαν τη δυνατότητα δυστυχώς στους θύτες να μένουν ανώνυμοι, δηλαδή χωρίς να μπορεί το άτομο είτε και ο καθηγητής να βρούνε ποιο είναι, ώστε να γίνει κάτι για αυτό».

Τέλος, ο κ. Λιναρδής εξέφρασε τον προβληματισμό για τα περιστατικά στο δημόσιο χώρο και ιδιαίτερα στο πλαίσιο της γειτονιάς, επειδή «εκεί δημιουργείται μια αίσθηση ανασφάλειας όταν το άτομο ΛΟΑΤΚΙ ξέρει ότι έχει γίνει η ταύτοτητά του αντιληπτή, λόγω είτε της ταυτότητας του φύλλου του είτε σεξουαλικού προσανατολισμού.

Πηγή φωτογραφίας: https://time.com/5855756/covid-19-racial-injustice-health/