Portal

Δήμητρα Τσώνη

Ρίχνοντας μια μάτια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αρκεί για να διαπιστώσει κανείς την αρνητική και σχεδόν πολεμική διάθεση που υπάρχουν στα σχόλια, αλλά και το πλήθος των υβριστικών σχολίων. Δεν θα εμβαθύνω στο περιεχόμενο των σχολίων, άλλωστε είναι πολυποίκιλο και σίγουρα δεν μπορεί να αναλυθεί τόσο απλά. Θα σταθώ ωστόσο σε κάτι που με προβληματίζει εξίσου, αν όχι και περισσότερο, στην έκφραση μίσους σαν στάση. 

Σύμφωνα με τον καθηγητή του Παντείου Πανεπιστημίου Δημήτρη Χριστόπουλο, σε συζήτηση για την ρητορική μίσους στο Ίδρυμα Ωνάση, ρητορική μίσους είναι ο λόγος που προσβάλλει, περιφρονεί, υποτιμά τις ιδιότητες μιας ομάδας που ανήκουμε, είτε το θέλουμε είτε όχι.

Η ταχεία αναπαραγωγή και εξάπλωση της ρητορικής μίσους και των ψευδών ειδήσεων έχουν επιφέρει αυξημένες πιέσεις στις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον χώρο για να αφαιρούν ταχέως αναρτήσεις με τέτοιο περιεχόμενο.

Μετά την αγορά του Twitter από τον Έλον Μασκ και λόγω αλλαγής της πολιτικής του συγκεκριμένου μέσου, ομάδες που μελετούν διαδικτυακές πλατφόρμες παρατήρησαν αύξηση της ρητορικής μίσους και των υβριστικών σχολίων. Για παράδειγμα, η ύβρις κατά των ομοφυλόφιλων ανδρών στο Twitter αυξήθηκε από 2.506 φορές την ημέρα πριν την αγορά σε 3.964 φορές ημερησίως. Ακόμη, αναρτήσεις αντισημιτικού χαρακτήρα αυξήθηκαν κατά 61% δύο μόλις εβδομάδες μετά την αγορά της πλατφόρμας. Σύμφωνα με τους εργαζόμενους της πλατφόρμας το Twitter δεν μπορεί να προστατέψει τους χρήστες του από τα τρόλ, την παραπληροφόρηση μετά τις αλλαγές και τις περικοπές θέσεων εργασίας μετά την εξαγορά. Τα αποτελέσματα αυτά δείχνουν το πόσο κρίσιμο είναι το πλαίσιο επόπτευσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης όσον αφορά την ρητορική μίσους.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση προσπαθεί μέσω νομοθετικών μέτρων να καθορίσει το πλαίσιο με το οποίο οι πάροχοι υπηρεσιών διαδικτύου όπως το Facebook, το Twitter και η Google θα διαγράφουν αναρτήσεις ρητορικής μίσους και παρακίνησης στην βία.

Όμως, σε όποιο μέσο κοινωνικής δικτύωσης και αν κοιτάξω, σε προφίλ με αρκετούς ακόλουθους κάτω από αναρτήσεις τους θα υπάρχουν σχόλια κακοπροαίρετα και μίσους, διατυπωμένα με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους, από άτομα που κατά κύριο λόγο δεν γνωρίζουν το εν λόγω άτομο που κρίνουν, παρά μόνο όσα τους έχει «επιτρέψει» το άτομο αυτό να δουν μέσα από το προφίλ του. 

Ας ξεκινήσουμε από τα αυτονόητα, που ίσως και να μην είναι τόσο αυτονόητα τελικά. Ο καθένας έχει τον δικό του χαρακτήρα που συνοδεύεται από μια προσωπικότητα με συγκεκριμένες απόψεις. Είναι αναφαίρετο δικαίωμα του καθενός να έχει την δική του άποψη. Αυτό ωστόσο που δεν καταλαβαίνω είναι, πως θεωρείται αποδεκτό να κρίνεις έναν άνθρωπο για κάτι που είναι, για κάτι που πιστεύει, μόνο και μόνο επειδή δεν ταυτίζεσαι, δεν το συμμερίζεσαι ή δεν σου ταιριάζει; Από πότε, παίρνουμε αυτοβούλως το δικαίωμα να επιτιθέμεθα δημοσίως και μη; Γιατί θεωρείται πιο εύκολη η επίθεση, η προσβολή ακόμα και η απαξίωση πίσω από την οθόνη του κινητού; 

Είναι πραγματικά τρομακτικό το πως διαφοροποιούνται τα όρια σχετικά με το πως θα εκφραστούμε για κάποιον άλλον άνθρωπο διαμέσου των μέσων κοινωνικής δικτύωσης με το πως θα εκφράσουμε την άποψη μας πρόσωπο με πρόσωπο στον συγκεκριμένο άνθρωπο. Οι περισσότεροι από αυτούς που κάνουν υβριστικά σχόλια σε κάποιο άτομο διαμέσου των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, στην πραγματική ζωή δεν θα έκαναν το ίδιο σχόλιο κοιτώντας το άτομο αυτό στα μάτια. Είναι αξιοπερίεργο το πόση δύναμη νιώθει το άτομο που θα κρίνει μέσα από το πληκτρολόγιο και πίσω από την ασπίδα της οθόνης.

Άμεσα σχετιζόμενη με τα παραπάνω είναι και η αγένεια. Πολύ βολικά βαφτίσαμε την αγένεια αλήθεια. Προσωπικά έχω βρεθεί άπειρες φορές μπροστά σε συζητήσεις, όπου θα ακουστούν απόψεις προσβλητικές και κακοπροαίρετες για κάποιον, και αμέσως μετά θα ακολουθήσει η φράση «δεν είμαι αγενής, αυτή είναι η αλήθεια, αν δεν σου αρέσει η αλήθεια είναι δικό σου πρόβλημα». Και σκέφτομαι μετά εγώ, ποσό εύκολο και βολικό είναι να σκεπάζουμε την κακεντρέχεια και την αγένεια με την κατακλείδα «αυτή είναι η αλήθεια μου». Και πόσο βαθύτερο είναι το πρόβλημα σήμερα, που η προσβλητική κριτική θεωρείται έκφραση γνώμης; 

Και για να επιστρέψω στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, πράγματι έχουν συμβάλλει στο να αυξηθεί η ρητορική μίσους, ή προϋπήρχε στον ίδιο βαθμό και απλώς δεν το διακρίναμε όλοι; Ορμώμενη από πολλές έντονες αντιπαραθέσεις, αν μπορούμε να τις χαρακτηρίσουμε έτσι, που λαμβάνουν χώρα κυρίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ( γνωστό πεδίο μάχης ), όπου τρόπος έκφρασης δείχνει να είναι τα μαζικά σχόλια μίσους που το μόνο που έχουν να πουν και να μεταφέρουν είναι μίσος και κακία, αναρωτιέμαι αν σταδιακά θα αρχίσει να γίνεται και τρόπος έκφρασης στην πραγματική ζωή, και ίσως να έχει ήδη γίνει.

Κλείνοντας, το φαινόμενο της ρητορικής μίσους διαμέσου των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ελλοχεύει πληθώρα κινδύνων. Ο βασικός κίνδυνος είναι ότι το συσσωρευμένο μίσος και η κακιά γραπτώς κάποια στιγμή μοιραία θα εκφραστεί και με πράξεις. No hate αλλά…κατά αυτόν τον τρόπο οδεύουμε προς τον κοινωνικό κανιβαλισμό.