Portal

Πέτρος Κρεμμύδας

Η εκπροσώπηση των μη κυρίαρχων κοινωνικά τάξεων πάντα υπήρξε ένα σημαντικό ζήτημα τον κινηματογράφο, με πολλές ταινίες να κόβονται και να απαγορεύονται λόγω των αντί-ρατσιστικών μηνυμάτων, που ήθελαν να περάσουν ή λόγω της ύπαρξης σε αυτές χαρακτήρων, που αποτελούσαν μέρος μειονοτικών ομάδων και που οι κυβερνήσεις ή τα καθεστώτα δεν δέχονταν να επιτρέψουν να αναπαρασταθούν στην μεγάλη οθόνη.

Με την πάροδο του χρόνου βέβαια έγιναν μεγάλα άλματα γύρω απ’ το ζήτημα, αυτό, με ολοένα και περισσότερους χαρακτήρες, με διαφορετικά χαρακτηριστικά, να εμφανίζονται στη μεγάλη οθόνη, εκπροσωπώντας ένα μεγαλύτερο μέρος των κοινωνικών ομάδων, που αποτελούν την κοινωνία μας. Κι όμως τα τελευταία χρόνια η αναπαραγωγή της ρητορικής μίσους εναντίον αυτών των ανθρώπων και η επέκταση, που έχει λάβει εξαιτίας της ανάπτυξης του διαδικτύου είναι γεγονός, και το «woke» έχει γίνει η χαρακτηριστική λέξη, που χρησιμοποιείται για τον χλευασμό των ενεργειών υπεράσπισης τους.

Το «woke», βέβαια δεν ξεκίνησε, έχοντας αυτήν την υποτιμητική σημασία. Αρχικά χρησιμοποιούνταν απ’ τους ακτιβιστές, για να εκφράσει ευαισθητοποίηση για ζητήματα κοινωνικής αδικίας και διακρίσεων. Πλέον όμως, χρησιμοποιείται απ’ το αντίπαλο στρατόπεδο για την αποδοκιμασία οποιωνδήποτε ενεργειών γίνονται για την υπεράσπιση ατόμων άλλου φύλου, άλλου χρώματος, διαφορετικών σεξουαλικών προτιμήσεων κ.λπ..

Στον κινηματογράφο βέβαια ο όρος έχει πάρει άλλη διάσταση, με τους επικριτές αυτών των ενεργειών να χρησιμοποιούν τη λέξη «woke» για να δηλώσουν την δυσαρέσκεια τους για μια ταινία ή σειρά. Για εκείνους ότι είναι «woke» είναι αυτόματα κακό, ανεξαρτήτως της ποιότητας του περιεχομένου του.

Η αλήθεια είναι, πως τα τελευταία χρόνια μεγάλες εταιρείες, όπως π.χ. η Disney, έχουν ασπαστεί σε μεγάλο βαθμό την «woke» κουλτούρα, με ένα μεγάλο μέρος των ταινιών τους να περιλαμβάνουν τουλάχιστον έναν «woke» χαρακτήρα. Αυτό, μπορεί να γίνεται για πολλούς λόγους, είτε αυτοί είναι πολιτικοί, είτε είναι για λόγους μάρκετινγκ, είτε λόγω της πραγματικής προσπάθειας των εταιριών να υιοθετήσουν πρακτικές συμπερίληψης και ενσωμάτωσης των διαφορετικών ατόμων στις ταινίες τους. Οποιοιδήποτε κι αν είναι οι λόγοι όμως, σε καμία περίπτωση δεν δικαιολογούν την ποσότητα των αντιδράσεων, που έχουν λάβει, απ’ το αντιτιθέμενο στις ενέργειες αυτές κοινό.

Το φαινόμενο της ρητορικής μίσους εμφανίζεται κατά κύριο λόγο σε μεγάλα franchises με μεγάλο και παθιασμένο κοινό, μέλη του οποίου συνηθίζουν να ομαδοποιούνται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, να κατακρίνουν τις αξίες υπεράσπισης της διαφορετικότητας και να επιτίθονται στα πρόσωπα, τις εταιρίες και τις ταινίες που τις υιοθετούν. Και επειδή τα «clicks» στην σημερινή εποχή είναι το παν και ο λόγος μίσους προσελκύει τα «clicks» το φαινόμενο, αυτό, αποκτά ολοένα και περισσότερη δημοφιλία σε κοινωνικές πλατφόρμες, όπως το YouTube, το Instagram, το X κ.τ.λ.., όπου διάφοροι δημιουργοί περιεχομένου επιδίδονται στην στοχοποίηση και τον αρνητικό σχολιασμό των μειονοτικών κοινωνικών ομάδων, με σκοπό να προσελκύσουν κοινό και να αυξήσουν τις προβολές τους.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι ταινίες κινουμένων σχεδίων της Disney «Strange world» και «Lightyear» στις οποίες υπήρχαν χαρακτήρες, μέλη της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, κάτι που θεωρήθηκε απρεπές για περιεχόμενο στοχευμένο σε παιδιά. Η ταινία της Marvel, «The Marvels» κατακρίθηκε επειδή είχε τρεις γυναίκες στους τρεις πρωταγωνιστικούς ρόλους και η σειρά του Star Wars «Obi-Wan Kenobi», στην οποία μια έγχρωμη γυναίκα εναντιωνόταν στον κεντρικό, λευκό, αρσενικό χαρακτήρα της σειράς, με αποτέλεσμα η ηθοποιός, που την υποδυόταν να δεχτεί δεκάδες ρατσιστικά μηνύματα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κάτι που ανάγκασε μάλιστα τον συμπρωταγωνιστή της να κοινοποιήσει ένα βίντεο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, εκφράζοντας την απογοήτευση, που ένιωθε για το γεγονός αυτό. Οι περισσότερες από αυτές τις ταινίες και σειρές έχουν καταλήξει ως μεγάλες εμπορικές αποτυχίες, με μεγάλες απώλειες χρημάτων για τις εταιρείες παραγωγής τους, δυσχεραίνοντας έτσι τις πιθανότητες εμφάνισης αντίστοιχων χαρακτηρών σε μελλοντικά πρότζεκτ.

Σε μια απ’ τις τελευταίες αντίστοιχες περιπτώσεις μάλιστα οι επικριτές πέτυχαν μια σημαντική για εκείνους νίκη, καθώς η σειρά του Star Wars, «The Acolyte», η οποία περιείχε μια έγχρωμη γυναίκα σε πρωταγωνιστικό ρόλο, ένα ομοφυλόφιλο ζευγάρι και ήταν σκηνοθετημένη από γυναίκα σκηνοθέτη, γνωστή ακτιβίστρια, μέσα απ’ την δουλειά της, συγκέντρωνε όλα τα αρνητικά χαρακτηριστικά που θα μπορούσε να έχει, σύμφωνα με τους επικριτές της και γι’ αυτόν τον λόγο δέχτηκε σωρεία αρνητικών σχολίων, κατηγοριών και επιθέσεων πριν την κυκλοφορία της (όπως γίνεται άλλωστε στις περισσότερες από αυτές τις περιπτώσεις), καταδικάζοντας έτσι οποιαδήποτε πιθανότητα είχε να κάνει επιτυχία, πριν καλά καλά ακόμα ξεκινήσει η μετάδοση της. Η Disney λοιπόν, εξαιτίας του τεταμένου κλίματος, αναγκάστηκε να κόψει την σειρά, η οποία αρχικά είχε δημιουργηθεί για να παίξει τουλάχιστον δύο σεζόν, δημιουργώντας ακόμα μια αντιπαράθεση ανάμεσα στους επιτυχόντες επικριτές της και στους οπαδούς, που ήθελαν την συνέχιση της.

Το ερώτημα όμως παραμένει. Πόσες νίκες θα επιτραπούν να πάρουν αυτοί οι άνθρωποι, που αγνοούν τις ηθικές αξίες της αναγνώρισης της ισότητας  των ανθρώπων και του σεβασμού των συνανθρώπων τους και που επιδίδονται στην υποτίμηση και τον χλευασμό του διαφορετικού, για να κρύψουν τις δικές τους ανασφάλειες; Ειδικά όταν αυτό συμβαίνει στον χώρο του κινηματογράφου, που αποτελεί μια μορφή τέχνης, με σκοπό να προσφέρει ευχαρίστηση στον θεατή και να του παρέχει πολλές φορές, χαρακτήρες, τους οποίους μπορεί να θαυμάσει και να ταυτιστεί μαζί τους. Ας αναρωτηθούμε λοιπόν, δεν πρέπει όλοι να έχουμε αυτήν την ευκαιρία;