Portal

Μυρτώ Παπαδάτου

Η τεχνολογία είναι εδώ για να μας συνδέσει. Έτσι δεν είναι; Το διαδίκτυο έφερε τον κόσμο κοντά, έφερε τις απόψεις μας στο προσκήνιο και μας έδωσε φωνή. Αλλά, τι γίνεται όταν η φωνή γίνεται το ηχείο του μίσους; Τι συμβαίνει όταν ο λόγος μας γίνεται επιθετικός και τοξικός;

Αυτή είναι η σκοτεινή πλευρά του διαδικτύου, αυτή που όλοι έχουμε δει με τα μάτια μας: τα υβριστικά σχόλια, οι επιθέσεις σε άτομα και ομάδες, οι διακρίσεις που "αναστενάζουν" σε κάθε γωνιά του ψηφιακού κόσμου. Η ρητορική του μίσους δεν είναι απλώς ένας λόγος γεμάτος κακία, είναι μια πραγματικότητα που επηρεάζει καθημερινά ανθρώπους, κοινωνίες και τελικά, ολόκληρο τον κόσμο μας.

Η Ρητορική του Μίσους: Τι Είναι και Πώς Βρίσκει Δρόμο στο Διαδίκτυο

Το μίσος δεν έχει μόνο ρατσιστική ή ξενοφοβική διάσταση. Δεν περιορίζεται σε άκρως πολιτικά φορτισμένα θέματα ή σε πολέμους μεταξύ "υποστηρικτών" και "αντιπάλων". Η ρητορική του μίσους είναι πιο εκλεπτυσμένη, πιο ύπουλη. Είναι η λεκτική βία που παρεισφρέει στις καθημερινές συνομιλίες μας στο διαδίκτυο, στα κοινωνικά δίκτυα, στις πλατφόρμες σχολίων.

Αυτή η ρητορική συχνά ξεκινά από το πιο απλό: έναν "αστείο" ή πικρό σχόλιο που υπονομεύει την αξία κάποιου ανθρώπου, ή ακόμα χειρότερα, μια επίθεση που αποδομεί μια ομάδα ολόκληρη με βάση την καταγωγή, το φύλο, τον σεξουαλικό προσανατολισμό ή την πολιτική ταυτότητα.

Αλλά το θέμα είναι πως αυτές οι «μικρές» επιθέσεις φουντώνουν, εξαπλώνονται, και σύντομα δημιουργούν έναν χώρο όπου το μίσος έχει γίνει κανόνας. Και το διαδίκτυο παρέχει τη σκηνή όπου η κριτική γίνεται επικίνδυνη, το χιούμορ γίνεται μίσος και οι διαφωνίες μετατρέπονται σε πολέμους.

Γιατί Είναι Τόσο Επικίνδυνο;

Δεν είναι μόνο ότι ο λόγος μίσους πλήττει την ψυχολογία των θυμάτων του, είναι ότι δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο. Ενισχύει την πόλωση στην κοινωνία μας, διαχωρίζει τις κοινότητες, και εντέλει μας κάνει πιο δύσπιστους και επιφυλακτικούς απέναντι στους άλλους. Όταν τα σχόλια στο διαδίκτυο γεμίζουν με μίσος, όταν οι λέξεις αντικαθιστούν τις πράξεις, δημιουργείται μια ατμόσφαιρα κοινωνικής έντασης που απειλεί την ίδια την κοινωνική συνοχή.

Αν αναλογιστούμε πόσο συχνά βλέπουμε ομάδες να υποκινούν βία ή να ενισχύουν στερεότυπα μέσω του λόγου, γίνεται σαφές πως αυτό που εκτοξεύεται στο διαδίκτυο δεν μένει εκεί. Αν το μίσος δεν περιορίζεται, μεταφέρεται στον «πραγματικό κόσμο», οδηγώντας σε βίαιες ενέργειες, σε επιθέσεις, σε διχασμό.

Ποιες Είναι οι Κοινωνικές Επιπτώσεις του Μίσους;

Είναι εύκολο να ρίξουμε την ευθύνη στις μεγάλες πλατφόρμες ή να κατηγορήσουμε την ανωνυμία του διαδικτύου. Αλλά η αλήθεια είναι πως ο λόγος μίσους δεν έχει καμία δύναμη χωρίς τη δική μας συνειδητή ή ασυνείδητη ανοχή. Κάθε φορά που αποδεχόμαστε το μίσος ως φυσιολογικό κομμάτι της διαδικτυακής πραγματικότητας, το ενισχύουμε. Κάθε φορά που κλείνουμε τα μάτια σε ένα ακραίο σχόλιο ή σε μια ρατσιστική ανάρτηση, προσθέτουμε μια σταγόνα στο κύμα που μπορεί να πνίξει τις ανθρώπινες αξίες.

Τα θύματα αυτής της ρητορικής δεν είναι μόνο τα άτομα που δέχονται επιθέσεις. Είναι και η κοινωνία ολόκληρη. Γιατί κάθε φορά που αποδεχόμαστε το μίσος, συναινούμε στην αποδοχή του διαχωρισμού και της βίας, και ενισχύουμε το "εμείς" και "οι άλλοι" αντί για το "μαζί". 

Τι Μπορούμε να Κάνουμε;

Η αλήθεια είναι πως δεν μπορούμε να περιμένουμε μόνο από τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης ή από την κυβέρνηση να κάνουν όλη τη δουλειά. Εμείς, ως κοινωνία, πρέπει να αναλάβουμε την ευθύνη του λόγου μας. Να καταδικάσουμε το λόγο του μίσους όταν τον βλέπουμε. Να ενισχύσουμε τη δύναμη της αλληλεγγύης και του σεβασμού, μέσα και έξω από το διαδίκτυο.

Είναι καιρός να αναρωτηθούμε: Αν το διαδίκτυο είναι ο καθρέφτης της κοινωνίας μας, ποια κοινωνία θέλουμε να βλέπουμε; Ένα ψηφιακό περιβάλλον που αναπαράγει τη μισαλλοδοξία ή ένα που ευνοεί την κατανόηση, τη διαφορά, τη συνεργασία; Ο λόγος είναι το πιο ισχυρό εργαλείο που έχουμε, και είναι στο χέρι μας να τον χρησιμοποιούμε για να οικοδομήσουμε και όχι για να καταστρέψουμε.

Photo by Edmond Dantès: https://www.pexels.com/photo/a-woman-talking-on-a-megaphone-7103040/