Portal

Αγγελική Πιτσόλη

Ο λόγος μίσους αποτελεί μορφή λεκτικής και ψυχολογικής βίας. Τα απεχθή γεγονότα της επικαιρότητας, σχετικά με τις καταγγελίες παρενόχλησης στο χώρο του θεάματος και του αθλητισμού σε Ελλάδα και Κύπρο, κατέδειξαν ευρύτερα το θέμα της Βίας κατά των ανθρώπων, γυναικών και ανδρών, η οποία προσβάλει κατάφορα το αίσθημα της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

Ο λόγος είναι δομικό στοιχείο της δημοσιογραφίας, δια μέσω του οποίου εκφέρονται απόψεις και αναπτύσσονται πνευματικοί δεσμοί και επικοινωνία με το κοινό.

Η κυρία Αθηνά Βιολάρη είναι δημοσιογράφος με πολυετή εμπειρία. Εργάζεται στο Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου, ως εκφωνήτρια ραδιοφωνικών ειδήσεων και εκπομπών και διατηρεί δική της καθημερινή ραδιοφωνική εκπομπή στο Τρίτο Πρόγραμμα. Παράλληλα ως Ειδική Επιστήμονας διδάσκει Ραδιόφωνο στο τμήμα Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου. Τη ρώτησα για το λόγο μίσους στη δημοσιογραφία και τον σεξισμό στον επαγγελματικό χώρο: 

Τι είναι για εσάς ο «λόγος μίσους» στη δημοσιογραφία και στο ευρύτερο επικοινωνιακό πεδίο;

Λόγος μίσους είναι οποιοσδήποτε λόγος θίγει την αξιοπρέπεια οποιουδήποτε ανθρώπου. Στη δουλειά μου, τον αντιμετωπίζω ανάμεσα στο κοινό που συμμετέχει σε ραδιοφωνικές συζητήσεις, κυρίως όσον αφορά τους μετανάστες αλλά και άλλες κατηγορίες ανθρώπων όπως είναι εκείνοι με διαφορετικούς σεξουαλικούς προσανατολισμούς. Τον αντιμετωπίζω, όμως, και στο λόγο συναδέλφων οι οποίοι έχουν απόψεις προσκολλημένες σε στερεότυπα. Ακόμα χειρότερο είναι και το γεγονός ότι ρητορική μίσους ακούμε, ευτυχώς όχι πολύ συχνά, και από χείλη πολιτικών. Μεγαλύτερο είναι το πρόβλημα στο διαδίκτυο και κυρίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Από τη δεκαετία του 1990 και έπειτα, που άρχισαν σταδιακά να καθιερώνονται οι ψηφιακές ειδησεογραφικές ιστοσελίδες, οι αναγνώστες  συμμετέχουν ενεργά, ως πολίτες δημοσιογράφοι και σχολιαστές. Υπήρχε ρητορική μίσους την εποχή της παραδοσιακής δημοσιογραφίας;  

Το μεγαλύτερο πρόβλημα ρητορικής μίσους συναντάται σήμερα στο διαδίκτυο. Την εποχή της παραδοσιακής δημοσιογραφίας, δεν είχαν πρόσβαση στα ΜΜΕ με απευθείας λόγο οι ακροατές και αναγνώστες, όμως υπήρχε λόγος μίσους. Αυτό συνέβαινε, βέβαια, όχι για τους λόγους που συμβαίνει σήμερα. Τότε οι άνθρωποι - και οι επαγγελματίες δημοσιογράφοι και άλλοι - αγνοούσαν σε μεγάλο βαθμό την αξία των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Δεν υπήρχαν θεσμοθετημένες τέτοιες αξίες, ούτε υπήρχαν οι ειδικοί και οι ομάδες που θα μπορούσαν να κάνουν την κατάλληλη διαφώτιση.

Έπειτα από ένα ακραίο περιστατικό της επικαιρότητας για το οποίο αισθανθήκατε πόνο, θυμό, αδικία, νιώσατε ποτέ την ανάγκη να γράψετε ή να σχολιάσετε με «λόγο μίσους» ενάντια σε αυτόν ή αυτήν που το προκάλεσε ή ενάντια στην κοινωνική,  πολιτική, θρησκευτική ομάδα που συμμετείχε;

Ναι, είναι φυσικό να αισθανθούμε κάτι τέτοιο αν αυτό που συνέβη είναι όντως ακραίο και απαράδεκτο. Θα έγραφα και το έχω κάνει αλλά χωρίς να χρησιμοποιήσω λόγο μίσους και φυσικά δεν θα έγραφα για την όποια ομάδα ανήκε. Για παράδειγμα, σχολίασα αρνητικά την απόφαση του Αρχιεπισκόπου να κατεδαφίσει διατηρητέα κτήρια, αλλά ούτε τον ίδιο έβρισα ούτε φυσικά τα έβαλα με ολόκληρη την Εκκλησία.

Στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, έχετε συχνή επικοινωνία με το κοινό σας. Όταν γράφετε για ένα θέμα της επικαιρότητας που μπορεί να είναι κοινωνικά κατακριτέο, λαμβάνετε σχόλια με λόγο μίσους προς το θέμα αυτό, από τους αναγνώστες σας; Πως διαχειρίζεστε αυτές τις εκφράσεις του κοινού; 

Ναι, συχνά έχω τέτοιες αντιδράσεις είτε δημόσια είτε σε προσωπικά μηνύματα. Χωρίς να βγαίνω έξω από τα όρια της ευγένειας και της αξιοπρέπειας απαντώ υποστηρίζοντας τις θέσεις μου. Ποτέ δεν μπαίνω στη λογική της λεκτικής αντιπαράθεσης που προσβάλλει τον απέναντί μου.

Πρόσφατα τον Νοέμβριο 2020, η Ολομέλεια της Βουλής της Κύπρου, ψήφισε ομόφωνα τρεις προτάσεις νόμου της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Ίσων Ευκαιριών μεταξύ ανδρών και γυναικών, για την ποινικοποίηση του σεξισμού. Εσείς έχετε δεχθεί συμπεριφορές διάκρισης λόγω του φύλου σας στον επαγγελματικό χώρο;

Τα πρώτα χρόνια της επαγγελματικής μου δραστηριότητας, λίγες γυναίκες είμαστε στο επάγγελμα. Η αλήθεια είναι ότι από πλευράς αρχισυντακτών ποτέ δεν αισθάνθηκα διάκριση ή σεξιστική αντιμετώπιση. Φυσικά κι εγώ δεν επέτρεπα ούτε στον εαυτό μου ούτε στους άλλους να με δουν διαφορετικά επειδή ήμουν γυναίκα. Κάποτε άκουσα το «κάτι συμβαίνει για να της δίνει τέτοια θέματα ο αρχισυντάκτης» αλλά ως εκεί όμως, και ποτέ δεν έδωσα σημασία. Η απάντησή μου ήταν η δουλειά μου.

Με ποιον τρόπο πιστεύετε πως πρέπει να αντιμετωπίζονται οι ανάρμοστες συμπεριφορές;

Εάν υπάρχουν τέτοιες συμπεριφορές που προσβάλλουν μια γυναίκα, θα πρέπει να καταγγέλλονται στις διευθύνσεις των οργανισμών όπου απασχολείται μια γυναίκα και στα συνδικαλιστικά όργανα. Αν πρόκειται για σοβαρή περίπτωση θα πρέπει να καταγγέλλεται και στην αστυνομία αφού πλέον υπάρχει σχετική νομοθεσία.

Πριν σας ευχαριστήσω, θα ήθελα να ρωτήσω, ποια χαρακτηριστικά πρέπει να έχει μια δημοσιογράφος για να είναι διαχρονική, ποιοτική και αγαπητή στο κοινό.

Η λέξη κλειδί για μένα (και την έχω χρησιμοποιήσει αρκετές φορές σ’ αυτή μας τη συνομιλία) είναι αξιοπρέπεια. Να κάνουμε τη δουλειά μας με αξιοπρέπεια, να μην εξευτελίζουμε τους εαυτούς μας αλλά κι αυτούς που είναι απέναντί μας. Είτε είναι καλεσμένοι μας σε εκπομπές, είτε είναι ακροατές και αναγνώστες. Όπως το λέει κι ο μεγάλος μας ποιητής κι αν δεν μπορούμε να κάνουμε την ζωή μας όπως τη θέλουμε, ας προσπαθήσουμε τουλάχιστον όσο μπορούμε να μην την εξευτελίζουμε…