Portal

Αλεξάνδρα Γκνατισίν

Το γεγονός ότι η πλειοψηφία των πολιτών τείνει προς την ψηφιοποιημένη ενημέρωση και αξιοποιεί ακόμα περισσότερο τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως πηγή πληροφόρησης, καθιστά πρόσφορο το έδαφος για την εξάπλωση των λεγόμενων ‘echo chambers’. Πρόκειται ουσιαστικά για ομάδες ενδιαφερόντων, όπου προσαρμόζονται οι δημοσιεύσεις που τους προβάλλονται. Αυτό αμέσως σημαίνει ότι αποκλείεται κάθε διαφορετική οπτική, οδηγώντας συνάμα στη μεροληπτική προσέγγιση των ζητημάτων.

Σε συνδυασμό με παραπάνω, παρατηρείται η επιθυμία επιβεβαίωσης των δικών μας πεποιθήσεων σε βαθμό άρνησης ή και επιθετικότητας απέναντι σε αντιτιθέμενες απόψεις. Αυτό με τη σειρά του είναι αποτέλεσμα του ‘filter bubble’, όταν δηλαδή μέσω των αλγορίθμων προσφέρεται εξατομικευμένο περιεχόμενο (ειδήσεις και διαφημίσεις), βάσει του διαδικτυακού μας προφίλ, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά και στις μηχανές αναζήτησης που αποτελούν ‘news aggregators’. Έτσι λοιπόν, τα άτομα απομακρύνονται κατά κάποιον τρόπο από μια αμερόληπτη ενημέρωση, λαμβάνοντας επιλεκτική πληροφόρηση που συνάδει με τις απόψεις, αξίες και πεποιθήσεις τους. Η εξατομικευμένη αυτή πληροφόρηση πολλαπλασιαζόμενη, απαρτίζει τις ομάδες ενδιαφερόντων, οι οποίες συνιστούν τους θαλάμους αντήχησης, κατακερματίζοντας τη δημόσια σφαίρα.

Το μοντέλο αυτό είναι εξαιρετικά επιτυχημένο, καθώς είναι χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης η ακράδαντη επιθυμία για επιβεβαίωση και ενίσχυση των απόψεων και πεποιθήσεών μας. Γι’αυτό και επιλέγουμε -συνειδητά κιόλας- να βλέπουμε μόνο τη μία όψη του νομίσματος-- αυτή που ταυτίζεται με τη δική μας ‘αλήθεια’ ή πραγματικότητα αν θέλετε. Το παραπάνω αφορά στην ουσία τη λεγόμενη «προκατάληψη επιβεβαίωσης» (confirmation bias) που μας κάνει ‘δυσανεκτικούς’ στη διαφορετική από τη δική μας άποψη, και συνεπώς να αναζητούμε διαρκώς την επαλήθευση από τους ομοϊδεάτες ‘δεσμώτες’ του θαλάμου αντήχησης στον οποίο ανήκουμε-- κοινώς, από τους φίλους μας στο Facebook, τους ακολούθους στο Instagram, ή άλλους ανθρώπους που μοιράζονται τα ίδια ή παρόμοια ενδιαφέροντα με εμάς, συνεπώς λαμβάνουν την ίδια ‘φιλτραρισμένη’ ενημέρωση’ κι ούτω καθεξής.

Το φαινόμενο αυτό, πέρα από προβληματικό για τον εύλογο λόγο ότι μας αποτρέπει από το να έχουμε μια πιο αμερόληπτη ή κριτική στάση απέναντι στη κοσμοθεωρία μας, είναι και ανησυχητικό διότι πολώνει τους ανθρώπους και κατακερματίζει το κοινό.

Η ρητορική μίσους υπεισέρχεται στο σημείο όπου οι διαφορετικές ομαδες ενδιαφερόντων υποστηρίζουν τόσο φανατικά τις πεποιθήσεις τους, που επιτίθενται στις αντίθετες απόψεις. Ναι μεν λοιπόν, ενώνονται μεταξύ τους ορισμένες ομάδες ενδιαφερόντων μέσω των θαλάμων αντήχησης, αλλά η γενικότερη εικόνα δείχνει ότι η δημόσια σφαίρα κατακερματίζεται, φέροντας ως επίπτωση την ατέρμονη αδυναμία σύγκλισης απόψεων, ώστε να υπάρχει ένα κοινό σημείο αναφοράς.

Στο πλαίσιο αυτό, μπορούν κάλλιστα να ευοδώσουν οι ψευδείς ειδήσεις (fake news), αλλά και οι θεωρίες συνωμοσίας -όπως ήδη συμβαίνει πλέον- ειδικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που επικρατούν ως διαύλος ενημέρωσης για πολλούς. Αυτό, όμως, είναι ένα ξεχωριστό -μεγάλο- κεφάλαιο σ’αυτή την ιστορία.